قوه قهریه در حقوق بین الملل

قوه قاهره یا فورس ماژور یكی از مسائلی است كه در قراردادهای بین المللی مطرح بوده ودر اغلب اینگونه قراردادها شرطی راجع به آن دیده می شود؛ حتی در زمینه مسئولیت خارج از قرارداد هم ممكن است برای معافیت و برائت متعهد ازمسئولیت، به قوه قاهره استناد شود

قوه قهریه  در حقوق بین الملل

مقدمه : 

قوه قاهره یا فورس ماژور یكی از مسائلی است كه در قراردادهای بین المللی مطرح بوده ودر اغلب اینگونه قراردادها شرطی راجع به آن دیده می شود؛ حتی در زمینه مسئولیت خارج از قرارداد هم ممكن است برای معافیت و برائت متعهد ازمسئولیت، به قوه قاهره استناد شود . دردعاوی ایران وآمریكا نیز هردو طرف دعوی ممكن است جهت سلب مسئولیت از خود ، به قوه قاهره استناد كنند واز این جهت ، مسئله دقیق وحساس است . 

در این بررسی نخست به بحث از تعریف قوه قاهره می پردازیم(بخش اول)؛ سپس شرایط وآثار آن رابرطبق قواعد عمومی مطالعه می كنیم(بخش دوم)؛ آنگاه مواردی از فورس ماژور مانند انقلاب، اعتصاب و منع قانونی را ممكن است در دعاوی بین ایران وامریكا مورد استناد واقع شود، بررسی می نماییم(بخش سوم)؛ وبالاخره از قوه قاهره در قراردادهای بازرگانی بین المللی سخن می گوییم(بخش چهارم). در این بررسی، هم حقوق داخلی وهم حقوق بین الملل مودر مطالعه قرارخواهند گرفت. در مطالعه حقوق داخلی بیشتربه حقوق فرانسه و آمریكا مراجعه خاهد شد؛ به حقوق فرانسه بدان جهت كه اصطلاح فورس ماژور از كد ناپلئون گرفته شده وحقوق فرانسه درواقع بنیانگذار تئوری فورس ماژور ونیز الهام بخش قانون مدنی ایران در مواد راجع به قوه قاهره بوده است، وبه حقوق آمریكا از آن رو كه دربرخی از دعاوی مطروحه دردیوان داوری ایران وآمریكا (لاهه)، طبق توافق طرفین قرارداد، حقوق ایالات متحده حاكم است كه آگاهی از آن لازم وسودمند می باشد . 

بخش اول 

تعریف فورس ماژور 

الف. حقوق تطبیقی : 

فورس ماژور كه در فارس به قوه قاهره یا قوه قهریه ترجمه شده اصطلاحی درحقوق فرانسه است كه ظاهراً نخست در قانون مدنی فرانسه (كد ناپلئون ) بكار رفته و سپس دركشورهای دیگر، همین لفظ یا ترجمه آن معمول شده ودرحقوق بین الملل نیز همین اصطلاح حتی درحقوق و كتابهای انگلیسی مورد استفاده ورایج است . 

در حقوق فرانسه فورس ماژور دارای معنی عام(1) ومعنی خاص(2) است است. فورس ماژور به معنی عام عبارت است از هرحادثه خارجی (خارج از حیطه قدرت متعهد ) فورس ماژور بدین معنی شامل عمل شخص ثالث و عمل متعهدله كه واجد دو صفت مذكور باشند نیز خواهد شد . اما فورس ماژور به معنی خاص، حادثه ای است بی نام(3) (یعنی غیر منتسب به شخص معین و صرفاً ناشی ازنیروهای طبیعی)، غیرقابل پیش بینی وغیر قابل اجتناب .(4) 

بعضی از حقوقدانان فرانسوی بین فورس ماژور وحادثه غیر مترقبه(5) فرق گذاشته وگفته اند كه حادثه غیر مترقبه حادثه ای درونی یعنی وابسته به فعالیت متعهد یا بنگاه او است مانند آتش سوزی ، عیب كالا، از خط خارج شدن راهآهن واعتصاب در پاره ای موارد؛ در حالیكه فورس ماژور حادثه ای برونی است مانند سیل، توفان وغیره .(6) 

در فرهنگ اصطلاحات حقوقی Lexique de Termes Juridiques كه زیر نظر دو استاد معروف : J. Guillien – J. Vincent تهیه شده در تعریف فورس ماژور چنین آمده است : 

حقوق مدنی- به معنی عام، هرحادثه غیر قابل پیش بینی وغیر قابل اجتناب است كه متعهد را از اجرای تعهد باز دارد . فورس ماژور موجب برائت است. فورس ماژور به معنی خاص درمقابل حادثه غیر مترقبه قرار می گیرد وعبارت از حادثه ای برونی است، بدین معنی كه حادثه باید كاملاً بیگانه با شخص متعهد باشد ( نیروی طبیعی، عمل دولت، عمل شخص ثالث ). 

معنی عام مذكور دراین تعریف با معنای عامی كه قبلاً با استفاده ازكتاب معروف «مازو» ذكر شده، تفاوتی ندارد؛ ولی معنی خاص آن متفاوت است وهردو معنی خاص در نوشته های حقوقی فرانسه دیده می شود . بعبارت روشن تر فورس ماژور درمعنی خاص گاهی برای حادثه غیر منتسب به شخص معین، غیر قابل پیش بینی و غیرقابل اجتناب كار می رود وگاهی در مقابل « حادثه غیر مترقبه » برای حادثه برونی و بیگانه با شخص متعهد. به هرحال فورس ماژور به معنی عام حادثه ای است كه نمیتوان آن را به متعهد مربوط نمود ( ماده 227 قانون مدنی ایران ) اعم از اینكه ارتباطی با قلمرو فعالیت متعهد داشته و « حادثه غیرمتقرقبه » تلقی شود یا صرفاً ناشی از عوامل برونی وجدا از متعهد باشد . چنانكه خواهیم دید در صورتیكه عدم اجرای تعهد، ناشی از تقصیر متعهد باشد، فورس ماژور تحقق نخواهد یافت . 

در حقوق امروز فرانسه بین فورس ماژور وحادثه غیر مترقبه معمولاً فرق نمیگذارند و در رویه قضائی فرانسه هردو بطور مترادف بكار می روند (7)، هرچند كه بعضی از حقوقدانان فرانسوی وغیر فرانسوی هنوز بین این دو مفهوم تفاوت قائلند. درحقوق بین الملل معمولاً كلمه فورس ماژور به معنی عام بكار می رود كه هم فورس ماژور به معنی خاص وهم حادثه غیر مترقبه را در برمی گیرد .(8) 

فورس ماژور به معنی عام با اصطلاح «كارخدا»(9) متفاوت است اصطلاح دوم فقط شامل حوادث غیرعادی است كه دارای علل طبیعی هستند وبدون دخالت بشر روی می دهند ؛ در حالیكه فورس ماژور دارای معنی گسترده ای است و پاره ای حوادث ناشی ازعمل انسان را نیز در برمی گیرد .(10) 

در « كامن لو » اصطلاح فورس ماژور معمولاً بكار نمی رود؛ ولی مسائل وموارد فورس ماژور تحت عنوان انتفای قرارداد(11) یا عدم امكان(12) مطرح می گردد . این نهادهای حقوقی ازلحاظ نظری با نهاد فورس ماژور متفاوتند وبویژه قلمروی وسیع تر از فورس ماژور دارند؛ معهذا دركشورهای كامن لو با استفاده از این نظریات به نتایجی می رسند كه كم وبیش مشابه نتایج حاصل از فورس ماژور است.(13) وانگهی فورس ماژور در قراردادهای اقتصادی بین المللی كه كشورهای مذكور معتقد می نمایند نیز بكار می رود وحتی در فرهنگهای اصطلاحات حقوق نگلیسی آن را ذكر می كنند . در فرهنگ حقوقی « بلاكس» دراین باب چنین می خوانیم : 

فورس ماژور. فرانسوی. در حقوق بیمه : نیروهای فائق یا غیر قابل اجتناب . اینگونه شرط در قراردادهای ساختمانی برای حمایت طرفین قرارداد، معمول است، درموردی كه بخشی از قرارداد، درنتیجه عللی كه خارج از كنترل طرفین است ونمی توان با مراقبت شایسته از آن اجتناب كرد ،غیر قابل اجرا باشد . 

ب. حقوق بین الملل 

قاعده فورس ماژور نه فقط درحقوق داخلی فرانسه وسایر كشورهای صاحب حقوق نوشته ونیز دركامن لو (تحت عناوین دیگر ) پذیرفته شده وحتی بعنوان یك اصل كلی حقوق مشترك بین ملل متمدن معرفی گردیده،(14) بلكه درحقوق بین الملل عمومی در روابط دولتها وبویژه در باب مسئولیت بین المللی دولت نیز مطرح است . بعضی از علمای حقوق بین الملل درباره امكان استناد به قوه قاهره برای سلب مسئولیت بین المللی دولت تردید كرده اند؛(15) لیكن نظریه غالب این است كه این مفهوم در حقوق بین الملل عمومی هم پذیرفته شده است . 

نوع فایل: word

سایز:25.7 KB   

تعداد صفحه:26

برچسب ها : قوه قهریه در حقوق بین الملل , قوه قهریه در حقوق بین الملل , قوه قهریه , حقوق بین الملل , قوه قاهره , فورس ماژور , قراردادهای بین المللی , ایران وامریكا , كد ناپلئون , حقوق فرانسه , حقوق مدنی , حادثه غیر مترقبه , كارخدا , تحقیق , جزوه , مقاله , پایان نامه , پروژه , دانلود تحقیق , دانلود جزوه , دانلود مقاله , دانلود پایان نامه