بیماری شناسی گیاهان

بیماری شناسی یا phytopathology علمی است كه با اثرات متقابل بین عوامل بیماری‌زا و میزبان و تعیین روشهای مبارزه با این عوامل می پردازد

بیماری شناسی گیاهان

بیماری شناسی یا phytopathology علمی است كه با اثرات متقابل بین عوامل بیماری‌زا و میزبان و تعیین روشهای مبارزه با این عوامل می پردازد.

1-     مطالعه عوامل بیماریزا و یا اختلال در گیاه

2-     چگونگی توسعه در گیاه.

3-     بررسی عكس العمل بین میزبان  و عامل

4-     راههای مبارزه با عامل بیماریزا.

اهمیت بیماریهای گیاهی :

 بخاطر خسارتی كه وارد می كنند دارای اهمیت هستند ، در سال 1845 كلیه مزارع  ایرلند در اثر سفیدك دروغی یا  سوختگی شاخ و برگ سیب زمینی از بین رفت و موجب قحطی و مرگ هزاران نفر شد.

 2- باعث محدود كردن رشد گیاه در منطقه ای یا از بین رفتن كامل گیاه از یك منطقه می شود. (مرگ نارون هلندی Dutch elm disease)

 3- پیشرفت صنایع وابسته به كنترل عوامل بیماریزا(كارخانه سم سازی- سازنده ماشی آلات سمپاشی)

 4- استفاده از عوامل بیماریزا در صنایع پزشكی «سیخك غلات یا Ergot كه روی گندم و جو و چاودار اسكلروت را ایجاد می كند. كه از الكالوئید آن برای درمان قانقاریا و بیماریهای زنانه استفاده می‌شود.»

5-   16% از محصول دنیا را از بین می برند. مهمترین آن 1- زنگ غلات 2- سیاهك غلات3- Ergot غلات 4- سفیدك دروغی سیب‌زمین 5- لك قهوه‌ای برنج 6- سوختگی برگ ذرت«بلایت ذرت».

 از بییماریهای ویروسی مهم می توان به عوامل زیر اشاره كرد1- كوتولگی زرد جو 2- موزاییك نیشكر 4- زردی چغندر قند.

عوامل باكتریایی: شانكر مركبات- آتشك سیب و گلابی

عوامل نماتدی: نماتد مواد گره ریشه – نماتد سیستی چغندر قند. نماتد طلایی سیب زمینی( در ایران قرنطینه می باشد.)

تاریخچه بیماریهای گیاهی:

 تئوفراستوت سال 400 قبل از میلادی بیماریهای روی غلات و درختان مشاهده كردو در این زمینه مقاله نوشت.

رومی‌ها برای مبارزه با زنگهای غلات در اوایل بهار نزد خدای Robigo می رفتند و دعا می‌كرند.

 در سال 1729 آقای Michili پدر علم قارچ‌شناسی گردهای روی گیاه را برداشت و روی گیاه دیگر ریخت و علائم مشابه را مشاهده كرد.

سال1734 كشیش انگلیسی (نیدهامNeed ham) نماتد گال گندم را توصیف کرد.

 در سال 1775 آقای تیلتTillet روی گندم پودر سیاه رنگ را مشاهده كرد و آنرا در مورد گندمهای سالم آزمایش كرد  و سیاهك را شناسایی كرد.

در سال 1858 آقای Kuehn كه فردی مزرعه دار بود اولین كتاب را در زمینه بیماریهای گیاهی تالیف كرد.

سال 1861 آقای Debary بیماری سوختگی شاخ و برگ سیب‌زمینی را مطالعه كرد ٍ و  بعنوان بنیانگذار علوم بیمارشناسی گیاهی شناخته شد.

ویروس موزاییک توتون( TMV)اولین بار توسط آقای میرMayer شناسایی شد وبعد آقای استنلیStanley عصاره گیاهی بیمار را استخراج كرد و ویروس را شناسی كرد.

در سال 1961 ژاپنی‌ها ماده ای را از برنج استخراج كردند و آن را شبه میكو پلاسما Mycoplasma  نامیدند.        Mycoplasma Like Orgranism)یاM.L.O»( كه در آوندهای آبكش دیده می شد و ژاپنی ها مشاهده كردند كه با استفاده از آنتی‌باكتریهای قابل درمان بودند پس ساختاری شبیه باكتری ها داشتند و آنها را فیتوپلاسما نامیدند.

در سال 1971 ویروئیدها را از گیاهان استخراج كردند ( ویروئیدها RNAهستند و پوشش پروتئینی ندارند و فقط در گیاهان بیمازی زا هسند ، در حالی که ویروس DNA ، دورشته‌ای  و پروتئین‌دارمی باشد)

طبقه‌بندی بیماریهای گیاهی:

می تواند با توجه به علائم بیماری در گیاه، اندام گیاهی مورد آلودگی، نوع گیاه، عامل بیماری «ویروسی ـ باكتری ـ نماتدی ـ بیماریهای عفونی یا مسری، غیر عفونی»  تایین شود

1-   بیماریهای عفونی یا مسری: Infecious diseases یا  Biotic diseases  كه ناشی از قارچها، پریوكاریدها ، باكتریها» فیتوپلاسما، ویروسها، ویروئیدها، نماتدها، گیاهان گلدار و Protozoa

2-   بیماریهای غیرعفونی و غیر مسری: infecious disease Non كه متاثر از عوامل محیطی مثل گرما، سرما، نور، و PHخاك ، املاح خاك، عملیات زراعی نامناسب، كمبودهای خاك.

مفهوم بیماری در گیاه:

 گیاهی سالم است كه در فرآیند فتوسنتز گلوكز را سنتز می‌كند و در فرآیند تنفس آن را می سوزاند.

 گیاه بیمار گیاهی است كه در این خواص فیزیولوژیكی اش اختلال ایجاد شده است ،كه عواملی که روی برگ هستند فتوسنتز را مختل می كنند و عوامل بیماری‌زا روی گل و میوه باعث اختلال در تولید مثل گیاه می شوند..

هر فرآیند غیر عادی كه در اثر تحریك مدام عامل زنده«Pathogen » یا غیر زنده مشاهده شود.

 كه نتیجه اختلال ناشی از عوامل زنده را Plant disease و عوامل غیرزنده را Disorder می گویند.

تشخیص بیماری های گیاهی:

1- تشخیص این كه آیا Pathogenعامل بیماری می باشد «مشاهده موجود زنده» .

 2-  ممکن است ناشی از شرایط  محیط می باشد.

«ممكن است واریته های مختلف از گیاه در برابر شرایط محیط عكسی العمل متفاوتی داشته باشند. »

تشخیص  Pathogen از روش كخ:

1-     آن بیماری را روی دیگر گیاهان مزرعه مشاهده كنیم.

2-     بیمارگر را بتوانیم از گیاه جدا كنیم.

3-     باید پاتوژن  راروی گیاهان سالم  آزمایش كرد.

4-     پس از تلقیح بیمارگر بر روی گیاه سالم باید اثرات مشابه مشاهده شود.

5-     بتوانیم بیمارگر را مجدداً از گیاه بیمار استخراج كنیم«اثبات بیماری‌زایی»

بیمارگر های گیاهی:

 میزبان ـ عامل بیماری ‌زا ـ شرایط مساعد،‌سه عامل هستند كه در تقابل باهم باعث ایجاد بیماری می‌شوند.

رابطه بین پاتوژن و میزبان را پارازیسیم می‌گویند.Parasitism .

 هر پاتوژنی پارازیت هست ولی هر یارازیتی پاتوژن نیست. مثلا قارچ Endogone كه به صورت پارازیت داخل گیاهان مرتعی وجود دارد پاتوژن نمی‌باشد.(یعنی باعث بیماری در گیاه نمی شود)

1-     انگل اجباریBiothroph : مثل ویروس هاـ ویروتیدهاـ فیتوپلاسماـ نماتد باكتریهای سخت كشت Fastidies – بعضی قارچ‌ها

2-     انگل غیر اجباری:( 1- ساپروفیت اختیاری facultative saprophyte. 2- پارازیت اختیاری facultative parasite)

3-     ساپروفیت اجباری

ساپروفیت اختیاری facultative saprophyte: كه بیشتر سعی می‌كنند به صورت انگل در روی موجود زنده فعالیت كند.

پارازیت اختیاری: facultative parasite بیشتر سعی می‌كند كه ساپروفیت باشند اگر مواد غذایی نباشد پارازیت می‌شوند و معمولاً تولید توكسین می كنند كه باعث مرگ سلول می شوند.

پارازیت های اجباری: یك رابط همزیستی با سلول برقرار می‌كنند(سلول را نمی کشند) چون زندگی‌شان وابسته به زندگی سلول است.

فرق بین پارازیت اختیاری و اجباری:

1-     نوع تغذیه كه در پارازیت های  اجباری Biotroph و در اختیاری ها Necrotroph می‌باشد.

2-     پارازیت های اجباری سلول را نمی کشند ولی پارازیت های اختیاری ابتدا سلول را می کشند و بعد تغذیه می کنند.

3-   دامنه میزبانی درپارازیت های  اختیاری وسیعتر بوده در حالی که در پارازیت های  اجباری عمل اختصاصی می‌باشد.«قارچ‌های متكامل»

چرخه بیماری: Disease cycle:

 1- مرحله برقراری تماس بین پاتوژن و میزبان «تلقیح»  Inoculation : که بستگی به پاتوژن دارد مثلاً ویروس به طور كامل در تماس با گیاه خواهد بود در نماتدها اندام تغذیه ای و در گیاهان گل‌دارانگل بذر در تماس با میزبان خواهد بود و در قارچ ها هاگ یا هیف و ... می توان باشد.

به هر یك از واحد پاتوژن كه با میزبان تماس برقرار می‌كند یك Propagule می گویند مثلاً یك دانه بذر گل انگل یك Propagule خواهد بود.

2- رخنه (نفوذ)Peneteration:

1-به شکل مستقیم: قارچها ـ نماتدها ـ گیاهان گل دار

2-به شکل غیرمستقیم: (1- روزنه طبیعی گیاهی یا جاهای كه زخم شده 2- با كمك ناقلین، مثلاویروس‌ها  به کمک شته ها و زنجره هامنتقل می شوند)

3-عفونت: آلودگیInfection برقراری رابطه پاتولوژیكی بین عامل و میزبان كه منجربه ظهور علائم در گیاه شود.

4-   دوره نهفتگی یا كمون  Latent periodیا Incubation period : مدت زمان بین ایجاد عفونت و ظهور علائم بیماری كه هر چه طول این دوره كمتر باشد نشانه قدرت پاتوژن می باشد.

5-   گسترش بیماری داخل میزبان(Invasion): پیشروی محل های پاتوژن در گیاه مختلف می‌باشد مثلاً پارازیت‌های اجباری درون آوندهای آبكش كه زنده هستند مستقر می‌شوند  ودر آوندهای چوبی مرده پژمردگی های آوندی Vascular Wilt را باعث می شوند.

 باكتریها معمولاً در فضاهای بین سلولی مستقر می شوند و یا پكتات كلیسم را حل می‌كند و فضا باز كنند.

پاتوژن‌های سیستمیك مثل ویروس‌ها كه از طریق آوندها و یا سلول‌ها در گیاه پخش می‌شوند كه از طریق سلول به سلول كندتر است ولی اگر از طریق آوند آبكش وارد شوند سریعاً خود را به مریستم‌ها راسی می‌رسانند و علائم از همین نقاط نمایان می شوند . قارچهایی كه از طریق آوندهای چوی منتقل شوند سیستمیك هستند «قارچها نمی توان درون آوندهای آبكش منتقل شوند چون فشار اسمزی زیاد و شیره پرورده باعث می شود كه هاگ آب را از دست دهد و دچار پلاسمولیز شود.»

6-   مرحله تولید مثل پاتوژن: بسته به نوع پاتوژن متغییر می باشد مثلاً قارچ ها هم تولیدمثل جنسی دارند و هم غیرجنسی ـ باكتری‌ها از طریق دو نیم شدن، ویروس‌ها همانندسازی می‌كنند.

7-   انتشار پاتوژن در مزرعه: Transmission یاDissemination: قارچها با باد و باران ـ ویروس ها به كمك ناقلین باكتری‌های‌ـ باد و باران – حشرات و.. منتقل می شوند.

8-   زمستان گذرانی و تابستان گذرانی: over winteringو یا  over summeringقارچها تولید اندم های مقاوم می كنند ویروس ها ویروئیدها درون بافت گیاهی خواهند ماند بعضی از ویروس ها در باقی مانده گیاهی هم می توانند زندگی كنند مثل TMV، برخی از ویروس‌ها زمستان را درون بدن حشرات مثلاً زنجیره‌ها سپری می كنند.

 نماتدها اغلب به صورت تخم ندرتاً به شكل لاروی در خاك می گذرانند.

چگونگی حمله پاتوژنها به گیاهان:

 بیمارگر باید خود را به پرتوپلاست سلول برساند كه احتیاج به ابزار دارد كه نوع مكانیكی در نماتدها دیده می شود و در باكتری‌ها ... به صورت شیمیایی دیواره سلولی را از بین می‌برند و به پرتوپلاست می‌رسند

 مثلاً آنزیم های قارچ ها یا آنزیم كوتینازدر باكتری ها باعث تجزیه كوتیكول می شود

. پكتات بین سلولی توسط پكتیناز نیز تجزیه می شود.

 دیوار سلولی توسط سلولز و دیواره چوبی توسط لیگینیاز از بین می رود.

 بعضی از قارچها تولید توكسین می كند كه سریعاً سلول را می‌كشد و دو نوع هستند:

 1- توكسین غیر اختصاصی برای میزبان. 2- توكسین اختصاصی برای میزبان .

هورمون : مثلاً با تولید هورمون اكسین توسط پاتوژن در گیاه گال ایجاد می شود و پاتوژن در آن منطقه فعالیت می كند. یا پاتوژن كه تولید جیبرلین می كند «جیبرلین باعث جدا شدن برگ از گیاه در پاییز می‌شود.»

مكانیسم های دفاعی گیاه در برابر عوامل بیماریزا:

1-     دفاعی قبل از حمله پاتوژنpassive :

الف- سدهای فیزیكی.ب) سد های شیمیایی

2-     دفاعی بعد از حمله پاتوژنActive:

 الف)‌فیزیكی. ب) شیمیایی

سدهای فیزیكی قبل از حمله پاتوژن در گیاه:

1-     وجود موم در سطح اپیدرم «گلبرگ»

2-     برخی از رقم های گیاهی دارای روزنه های كمتری در سطح برگ هستند.

3-     بعضی از گیاهان دارای اپیدرم ضخیم تری هستند.

سد های شیمیایی قبل از حمله پاتوژن:

 وجود برخی از مواد شیمیایی كه خاصیت قارچ كشی دارند

«تركیبات فنولی كه در معرض هوا قهوه ای رنگ می شوند» كه درون واكوئلهای خاصی در گیاه نگهداری می شوند

 اسیدكلروژنیك كه در پیاز قرمز وجود دارد باعث مقاومت این گیاه در مقابل عوامل بیماری‌زا می‌باشد.

سدهای فیزیكی پس از حمله پاتوژن در گیاه:

 1- ساخته شدن لایه چوب پنبه جدید در مقابل پاتوژن «سیب‌زمینی های که موقع کشت نصف می کنیم بهتراست در دمای خاصی نگهداری شوند تا لایه چوب پنبه روی آن تشكیل شود و در مقابل پاتوژن های درون خاك مقاومتر باشند.»

 2- ایجاد لایه های جدا شونده «در بیماری لكه غربالی كه روی برگ گیاهان دو لپه ای تشكیل می شوند گیاه در اطراف این لكه ها لایه‌ای جدا شونده می‌سازدـ ((گیاهان همیشه سبز))

3- تایلوز Tylose تورم سلولهای پارانشیم همراه آوندهای چوبی و نفوذ این سلولها درون آوندهای چوب و مسدودكردن آوند و ایجاد مانع در مقابل حركت پاتوژن با جلوگیری از حركت توكسین  یاآنزیم تولیدشده در شیر پرورده «گیاهای كه نصفشان سبزو نصف دیگرشان خشك است» تایلوزها ساختار سلولوزی دارند.

4-    تولید صمغ (:(Gums بیشتر در گیاهان هسته داری تولید می‌شوند كه با ورود به فضای بین سولی و اكسیده شدن در مقابل هوا باعث مسدود شدن مسیر حركت پاتوژن می‌شود.

مكانیسم‌های شیمیایی گیاه پس از حمله پاتوژن:

1-   فیتو الكسین‌ها، مواد سمی كه در گیاه سالم به مقدار بسیار کم وجود دارند و یا اصلاً وجود ندارد و پس از حمله پاتوژن تولید آن درگیاه شدیداً افزایش می یابد،مثلا گیاه نخودفرنگی فیتوالكسینی به نام پیزاتین Pisatin می‌سازد یا گلایسولین Glyceollin در سویا، كپسیدولCaosidol در فلفل، درارقام مختلف فقط میزان و زمان تولید این مواد متفاوت است.

2-     تركیبات فنولی: پلی فنول در اثرآنزیم پلی فنل اكسید می شودبه كیونن‌ها تبدیل می‌شود كه بسیار سمی می‌باشد.

3-     صمغ زدایی Detoxification : بعضی از گیاهان توكسین ایجاد شده توسط پاتوژن را تجزیه و اثر آن را خنثی می‌كند«اسیدفوزاریك كه در برخی از ارقام پنبه و گوجه فرنگی به متیل فوزاریك تجزیه و می‌شود و قارچ فوزاریم دیگر برای گیاه بیماری‌زا نخواهد بود»

مصونیت اكتسابی (مقاومت القایی Induced Resistance): مشابه عمل واكسیناسیون در  انسان میباشد با این نحو كه برخی از مواد مكانیسم دفاعی گیا ه را روشن می‌كنند

ملكول پیام بر در این مکانیسم اغلب آسپرین است چون كه اسید سالسلیك در سلول‌ها كه مورد حمله قرار گرفته‌اندساخته شوداز طریقه سلولی با سلول دیگر یا آوند آبكش خودرا به دیگر سلول‌ها می‌رساند»

 مثلا گیاه Arabidopsis  در مقابل اسید سالسلیك با دوزهای مختلف نسبت‌های خاصی از سیستم دفاعی‌اش فعال شد.

 علائم عمومی بیماری‌های گیاهی:

 علائمی كه دراثر ظهورقابل رویت پاتوژن به وجودمی‌آیند«سفیدكهاMildew ـ زنگهاRusts ـ سیاهكها Bunts ـ زنگ سفیدـ سختینه

» تغییر رنگهاـ رشد غیر طبیعی گیاه

1-   سختینه یا اسكلروت مختص قارچ‌ها بوده و اندازه‌های در حدود میلی‌متر و سانتی‌متردارد و برای حفظ قارچ در برابر شرایط نامساعد تولید می‌شود.

2-   ترشحooze كه مختص باكتری‌ها می‌باشد«ترشحExudation» به صورت مواد لزج با ویسكوزیته بالا«باكتری وارد آوندگیاه شده و علامت خاصی هم روی گیاه دیده نمی‌شود یك لیوان آب مقطر را برمی‌داریم و قسمتی از گیا ه را می‌بریم و درون آن می‌گذاریم و خروج ماده را مشاهده می‌كنیم كه نشانه وجود باكتری در گیاه می‌باشد»

3-     تغییر رنگها: Etiolation

• بی‌رنگ شدن اندام گیاهی در برابر كمبود نوركلروز Chlorosis : كه در اثر ساخته نشدن كلروفیل كافی درگیاه می باشد یا درشرایط مساعد نوری گیاه به صورت سبز روشن یا زرد دیده می‌شودکه اغلب ناشی از كمبود ازت خاك می‌باشد، كلروز می‌تواند ناشی از حمله پاتوژن «ویروس‌ها – فیتوپلاسماهاـ قارچ‌های آوندی...» هم باشد.
• موزاییك Mosaic: ایجاد لكه‌های كلروز یا ایجاد لكه‌های زرد رنگ در متن سبز گیاه كه اغلب توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود.
• Mottle: موزاییك خفیف كه خیلی مشهود نیست.

4-     رشد غیر طبیعی اندام گیاهی : برخی از اندام گیاهی ممكن است رشدی غیر طبیعی پیدا بكنند

 1ـ افزایش رشد 2ـ كاهش رشد

افزایش رشد: مثل گال ـ تومورـ زگیل(wart) «زگیل كوچكتر از گال»

كه این افزایش می‌تواند ناشی از افزایش تعداد سلول « Hyperplasia» ویا افزایش حجم سلول (Hyper throphy) باشد. كه بصورت گال ـ زگیل ـ تومورـ جاروی جادوگرWitches brome ( تعداد جوانه‌های جانبی زیاد و رشد آنها سریع می‌شود « ویروس‌ها و فیتوپلاسماها») ریشه ریشیhairy root : (كه تعداد ریشه زیادمی‌شود« نماتد‌ها و ویروس‌ها» ) ظاهر می شود.

 كاهش رشد: 1ـ كاهش تعداد سلول(Hypoplasis)2ـ كاهش حجم سلول Hypothrophy :که  به صورت كوتولگی   Dwarf 2ـ كوتولگی Stunt كه در یك اندام گیاه به وجود می‌آید«درگوجه»

3ـ كوتولگی Rossetingكه در اثر كاهش رشد میان‌گره‌های به وجود می‌آید«

كوتولگی Nanism»

5-     برگسانی Phyllody : تشكیل اندام‌های رویشی مثل برگ در داخل اندام‌های زایشی كه ناشی از اختلال رشد می باشد

ویروس‌ها و فیتوپلاسماها بیشتر عامل این نوع از بیماری ها هستند(بیماری رایج كنجد در ایران)

6- پژمردگی Wilting: وقتی كه مسیر آوندها مسدود می‌شوند رخ می‌دهد كه عامل آنها قارچهای آوندی  و برخی از ویروسها می باشند

پژمردگی كه از آبیاری نكردن به موقع به وجود می‌آید قابل برگشت می‌باشد.

7-لكه برگی‌ها Leaf spot: توسط قارچهای هوا آزاد ـ برخی از ویروسها به وجود می‌آید كه در نوع لكه غربالی برگ حالت سوراخ سوراخ پیدا می‌كند به دلیل لایه جدا شونده در اطراف لكه حاصل می‌شود«shot hole» لكه حالت نقطه‌های كوچك و سیاه داردspeck

8- Blightسوختگی شاخ و برگ یا آتشك: قهوه‌ای شدن سریع برگهاـ جوانه‌ها و شاخه‌های یكساله كه صرف چند روز اتفاق می‌افتد كه عامل آن اغلب باكتر‌ها و قارچها هستند.

9-     Scald: تغییر رنگ بافت‌های اپیدرمی روی برگ یا میوه معمولاً به صورت سطحی «كچلی»

Sun scald: آفتاب سوختگی كه ناشی از تابش مستقیم خورشید به سطح گیاه می‌باشد

10- آب سوختگی «water soak» جمع شدن آب در فضای میان بافتی در اثر باران‌های شدید یا عوامل بیماریزا مثلاً باكتری ها که در نهایت لكه‌های نكروزی روی برگ دیده می‌شود.

آب سوختگی دراثر سرما هم می‌تواند ایجاد شود.

11-  بلاستBlast:مرگ سریع غنچه‌ها و جوانه باز نشده اغلب توسط باكتری‌ها صورت می‌گیرد«بلاست مركبات رایج در كشور»

12- آنتراكنوز Anthracnose: عبارت ا ست از زخم‌های نكروز شده و فرو رفته در بافت گیاه كه بیشتر روی شاخه‌ها و ساقه‌های یكساله و گاهی هم روی میوه‌ها ایجاد می‌شود. حاشیه این برگهابه وسیله بافت پینه‌ای «كالوس» احاطه می شود . «ظاهراً زخم حالت فرو رفته دارد»

13-  شانكرCanker: زخم‌ها خیلی بزرگ از نوع آانتراکنوزاگر روی تنه یا ساقه‌های چند ساله باشد

درفصل‌های گرم درخت فعال‌تر است و در سرما اگر باران یا رطوبت كافی باشدشانكر فعال می‌شود و از این نو و كهنه شدن زخم حالتی شبیه به سیكل تیر اندازی در جهت طولی می‌گیرند

14-  كتابی شدن ساقه Stem fasciation  ساقه از حالت استوانه‌ای خارج می‌شود و حالت پهن به خود می‌گیرد.

15- گموز یا انگومكGummosis :پوسیدگی و قهوه‌ای شدن محل طوقه كه دراین محل صمغ ترشح می شود و اغلب ناشی از قارچ‌ها می‌باشد.

16- سبزآیی   Virescence: گل سبزی، سبز شدن بافت‌های كه در حالت عادی كلروفیل ندارند و بیشتر در اثر ویروئیدها و فیتوپلاسماها ایجاد می‌شوند.

بیماریهای ناشی از  رده ا’ا’میست

مقدمه:

 قارچ‌های این رده در تولید مثل زئوسپرانژیوم و زئوسپور تولید می‌كنند.

 اسپورهای تولید شده ممكن است بدون تولید زئوسپور جوانه زده نقش كنیدی را ایفا نمایند.

زئوسپورها تقریباً قلوه‌ای شكل و دارای دو تاژك (پرورش در جلو، شلاقی در عقب‌) هستند.

 از آمیزش اندام نر(آنتریدی) با اندام زایشی ماده( ا’ا’گون Oogonium) تخم اسپور با جداره ضخیم تشكیل می‌گردد.

طبقه بندی:

راستة پرنوسپورال:

1-     خانواده پی‌تیاسه Pythiaceae

2-     خانواده پرونوسپوراسهPeronosporaceae

3-     خانوادة آلبوژیناسه Albuginaceae

الف)‌خانواده پی تیاسه:

قارچ های این خانواده در آب و خاك زندگی می كنند، گونه های خاكزی اغلب زندگی ساپروفیتی دارند و یا به قسمت‌هایی از گیاه كه در مجاورت خاك قراردارند حمله كرده، ایجاد بیماری می‌كنند.

در این قارچ ها اسپورانژ بر شبیه هیف رویشی می‌باشد و یا رشد آن نامحدد است.

تولید زئوسپور در این خانواده عمومیت دارد.

 دو جنس پی تیوم و فیتوفترا از جنس های مهم این خانواده هستند.

 در جنس پی‌تیوم اسپورانژبر از هیف رویشی قابل تشخیص نیست ولی در جنس فیتوفتراسپورانژبر غالباً با داشتن برجستگی‌های آمپولی از هیف رویشی قابل تشخیص می‌باشد.

بیماری مرگ گیاهچه: Damping off

این بیماری انتشار جهانی دارد و در غالب مناطق ایران نیز سبب پوسیدگی بذر، مرگ یا از پا افتادگی گیاهچه، پوسیدگی ریشه  ساقه و پوسیدگی نرم اندام  های ذخیره ای می‌شود.

علائم بیماری :

سبز نشدن بذر كاشته شده یا off Pre- emergence damping

. مرگ گیاهچه ممكن است پس از خروج از خاك صورت گیرد. off post- emergence damping

علائم پژمردگی، كوتولگی و یا مرگ قسمت های هوایی در گیاهان مسن تر دیده می‌شود.

میوه بسیاری از گیاهان نظیر خیار،‌كلم، سیب زمینی د ر موقع حمل و نقل و یا در انبار مورد حمله این قارچ قرار می‌گیرند، كه سطح خارجی چنین میوه هایی از مسیسیلیوم قارچ به صورت پنبه پوشانده شده سطح داخل آنها آبكی می شود.

عامل بیماری

 عامل بیماری مرگ گیاهچه قارچ‌های پی تیوم،فیتوفترا و بعضی از قارچ‌های خاكزی دیگر مانند فوزاریوم، اسكلروتیوم و رایزوكتونیا می باشند.

گونه Pythium debaryanum از جمله قارچ‌های عامل مرگ گیاهچه می‌باشد.

 به صورت داخل سلولی فعالیت می‌كند و مكینه (هوستوریوم) تولید نمی‌كنند.

زیست شناسی:

 قارچ زمستان را به صورت اَا’سپور (Oospore) در خاك یا بقایای گیاهی آلوده سپری می‌كند.

 در حرات  18-10 درجه بهاری ا’ا’سپورها جوانه زده ، تولید لوله تندش (germ-tube) می‌كند.

 زئوسپورها با از دست دادن تاژک و ایجاد دیوارة ضخیم تبدیل به كیست می‌شوند.

 در اواخر فصل قارچ برای حفظ بقاء خود را از طریق تولید مثل جنسی ا’ا’سپور تولید می كند.

كنترل:

1-     ضدعفونی بذر و پیاز با سمومی نظیر كاربوكسین و تیابندازول به نسبت دو در هزار .

2-     ضدعفونی خاك گلدان یا خزانه چند روز قبل از كاشت با فرمالین به نسبت 2 درصد به طوری كه تا عمق 10 سانتیمتر آن خیس شود.

3-     كاهش دفعات آبیاری و كاشت بذر با فاصله كافی در خاك.

4-     اجتناب از دادن كودازته به مقدار زیاد در خاك، شدت بیماری را كاهش می دهد.

بیماری سوختگی شاخ و برگ سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی:

در انگلیسی به Late blight و در بعضی منابع به سفیدك داخلی معروف است.

 در سال 1830 مشاهده شد و در سال 1845 در اروپا ایالات متحده شیوع پیدا كرد.

 این بیماری درسال 1845 منجربه قحطی  در کشور ایرلندگردید.

در ایران علاوه بر گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی به بادمجان هم خسارت می زند.

علائم بیماری:

 قارچ Phytophthora infestans عامل این بیماری است.

 اسپورانژیوفور از روزنه های سطح زیرین برگ و یا عدسكهای غدة سیب زمینی خارج و منشعب می شود.

 محل تشكیل اسپورانژها در طول بندها به صورت قسمت های متورم مشاهده می‌شود.

 هیف این قارچ بر خلاف پی‌تیوم بین‌سلولی و دارای هوستوریوم بلند داسی شكل می باشد.

زیست شناسی:

زمستان را به صورت میسیلیوم در غدة سیب زمینی آلوده سپری می‌كند.

 گیاه جوان از غده های آلوده تازه كشت شده یا باقی مانده از سال قبل آلوده می شود، اسپورانژها از روی برگهای آلوده نیز توسط باران منتشر شده وارد خاك می‌شوند.

 برای تشكیل اسپورانژها رطوبت نسبی نزدیك به صدردصد و درجه حرارات 16 تا 22 درجه سانتیگراد  بسیار مناسب است.

در حرارت بالای 30 درجه رشد قارچ در مزرعه متوقف می‌شود كه اگر رطوبت نسبی كافی باشد از بین نمی‌رود.

كنترل:

1-     جمع‌آوری و از بین بردن غذه هایی كه پس از برداشت در زمین مانده اند.

2-     شناسایی و كشت ارقام مقاوم

3-     جمع‌آوری و از بین بردن شاخ و برگ سیب‌زمینی 2 تا 3 هفته قبل از برداشت به كمك علف‌كش ها یا به طریق مكانیكی

4-     سم پاشی شاخ و برگ یک هفته قبل از ظهور بیماری با استفاده از مانب، واپام، كوپروایت،مانکوزب. غیره..

 در صورت ظهور بیماری در مزرعه باید عمل سمپاشی چندبار تكرار شود.

5-     مصرف كودهای فسفر ه اجتناب از مصرف بیش از حد كودهای ازته در كنترل بیماری موثرند.

برچسب ها : بیماری شناسی گیاهان , بیماری شناسی , گیاهان , بیماری شناسی گیاهان , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق