بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها

مقاله بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها در 15 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها

مقدمه

در این مقاله به بررسی و ریشه یابی معروف ترین ضرب المثل های فارسی را مدنظر داشته‌ایم و بدین لحاظ از منابع مختلفی سود جسته ایم. با كلیك بر روی هر كدام از ضرب المثل ها، صفحات جدیدی باز خواهد شد و شأن روایت هر كدام از آن مثل ها گاه كوتاه و گاه به تفضیل تقدیم می گردد. در بخش دوم نیز بیش از هزار ضرب المثل بی هیچ توضیحی تقدیم می گردد. در بخش دوم نیز بیش از هزار ضرب المثل بی هیچ توضیحی تقدیم می گردد. در بخش سوم به بیان ضرب المثل های رایج مناطق و شهرهای ایران پرداخته ایم و نمودی از این ادبیات عامیانه را در بین اقوام مختلف ایرانی باز جسته ایم.

در اینجا ذكر این نكته الزامی است كه همه آنچه در این بخش تقدیم شده است در تعریف خاص ضرب المثل نمی گنجد و در اصل برخی از موارد ذكر شده از منظر علم بیان، مقید معنی كنایه است. در اصل اینگونه موارد كنایه های معروف فارسی اند كه به دلیل كثرت استعمال با قدری تسامح عنوان ضرب المثل یا مثل سائره یافته اند. با همه این احوال حتی چنین كنایه هایی در تعریف عام ضرب المثل می گنجد.

كلاه شرعی

كلاه شرعی در اصطلاحات عامیانه و معنی و مفهوم مجازی كنایه از حیله شرعی است برای ابطال حق و احقاق باطلی. فی المثل ربا را كه از محرمات مصرحه شرع مبین است به نام مال الاجاره پول حلال شمردن و یا هب گفته ابوالفضل بیهقی نان همسایگان دزدیدن و به همسایگان دیگر دادن و امثال و نظایر آن كه همه و همه را اصطلاحاً كلاه شرعی گویند.

به طوری كه ملاحظه می شود كلاه شرعی از دو لغت كلاه و شرع تركیب یافته كه كلاه همان سربند و هر چیزی است كه با آن سر را بپوشانند و مجازاً وسیله ای برای سرپوش گذاشتن بر روی هرگونه منهیات و محرمات است كه به طور كلی معنی و مفهوم عذر و مكر تزویر و حیله از آن افاده می شود.

معنی لغوی شرع همان دین و آیین و كیش و مذهب و به طور كلی صراط مستقیم و راه راست است كه حق تعالی برای بندگان نهاده و بدان امر كرده است.

شرعی یعنی مشروع و حلال. احكام شرع همان تعالیم دینی و مذهبی است.

حكام شرع به متصدیان و متولیان احكام شرعی گفته می شود كه صرفاً به آنچه كه ناظر بر كتاب آسمانی و احكام و تعالیم مذهبی است رأی می دهند و از آن خط نباید و نتوانند خارج شوند.

كلاه شرعی در واقع كلاه غدر و مكر است كه در لباس شرع بر سر دین و آیین و اخلاق و وجدان و انصاف و شرایع الهی گذاشته می شود. برای باب مثال یك نمونه ذكر می‌كنیم:

سابقاً در پارس معمول نبود كه كسی با خواهر خود ازدواج كند ولی كمبوجیه دومین پادشاه سلسله هخامنشی عاشق یكی از خواهران خود شده خواست او را به حباله نكاه درآورد.

چون میل او برخلاف عادت بود قضات شاهی را خواسته پرسید: آیا قانونی نیست كه ازدواج خواهر را اجازه داده باشد؟ جواب دادند: قانونی را كه چنین اجازه ای داده باشد نیافته ایم، ولی هست قانون دیگری كه به شاه اجازه می دهد آنچه خواهد بكند. پس كمبوجیه با خواهری كه دوست داشت ازدواج كرد و بعد از چندی خواهر دیگر را گرفت.

سوء استفاده از عبارت آنچه خواهد بكند همان كلاه رعی است كه آدمی به تبعیت از هوای نفس بر سر اخلاق و وجدان می گذارد و هر چه دل هوسبازش بخواهد انجام دهد.

آش شله قلمكار

هر كاری كه بدون رعایت نظم و نسق انجام گیرد و آغاز و پایان آن معلوم نباشد، به آش شله قلمكار تشبیه و تمثیل می شود. اصولاً هر عمل و اقدامی كه در تركیب آن توجه نشود، قهراً به صورت معجونی درمی آید كه كمتر از آش شله قلمكار نخواهد بود.

اكنون ببینیم آش شله قلمكار چیست و از چه زمانی معمول و متداول گردیده است.

ناصرالدین شاه قاجار بنابر نذری كه داشت سالی یك روز، آن هم در فصل بهار، به شهر ستانك از ییلاقات شمال غرب تهران و بعدها به علت دور راه به قریه سرخه حصار، واقع در شرق تهران میرفت. به فرمان او دوازده دیگ آشی بر بار می گذاشتند كه از قطعات گوشت چهارده رأس گوسفند و غالب نباتات مأكول و انواع خوردنی ها تركیب می شد. كلیه اعیان و اشراف و رجال و شاهزادگان و زوجات شاه و وزرا در این آشپزان افتخار حضور داشتند و مجتمعاً به كار طبخ و آشپزی می پرداختند. عده ای از معاریف و موجهین كشور به كار پاك كردن نخود و سبزی و لوبیا و ماش و عدس و برنج مشغول بودند. جمعی فلفل و زردچوبه و نمك تهیه می كردند. نسوان و خواتین محترمه كه در مواقع عادی و در خانه مسكونی خود دست به سیاه و سفید نمی زدند، در این محل دامن چادر به كمر زده در پای دیگ آشپزان برای روشن كردن آتش و طبخ آش كذایی از بر و دوش و سر و كول یكدیگر بالا می رفتند تا هر چه بیشتر مورد لطف و عنایت قرار گیرند. خلاصه هر كس به فراخورشان و مقام خویش كاری انجام می داد تا آش مورد بحث حاضر و مهیا شود. چون این آش تركیب نامناسبی از غالب مأكولات و خوردنی ها بود، لذا هر كاری كه تركیب ناموزون داشته باشد و یا به قول علامه دهخدا: چو زنبیل در یوزه هفتاد رنگ باشد؛ آن را به آش شله قلمكار تشبیه می كنند.

دود چراغ خورده

عبارت مثلی بالا ناظر بر فقها و روحانیون و همچنین علما و دانشمندان معمری است كه برای تحصیل علم و كسب كمال شب زنده داری ها كرده رنج و تعب فراوان را پذیرا شده اند تا بدین مقام و منزلت عالی و متعالی نایل آمده اند. در رابطه با این زمره از عالمان رنج دیده و صاحب كمال و معرفت اگر فی المثل بخواهند تعریف و توصیفی كنند اصطلاحاً گفته می‌شود: فلانی دود چراغ خورده تا به این مقام و كمال رسیده است و بعضاً: دود چراغ خورده سینه به حصیر مالیده هم می گویند.

در این عبارت بحث بر سر دود چراغ است كه باید دید در این اصطلاح و عبارت مثلی چه نقشی دارد و ریشه‌ی تاریخی آن چیست.

به طوری كه می دانیم چراغ آلتی است كه در عصر و زمان حاضر به وسیله برق روشنی می‌بخشد و به صور و اشكال مختلف لوله ای و گلوله ای و مسطح و مقعر و محدب و جز اینها در كوی و برزن و خانه و خیابان و كارخانه و هرگونه تأسیسات و كارگاه های دیگر خودنمایی می كند و با اشاره و اصابت انگشت به كلید برق می توان صدها و هزاراها و حتی برق شهر عظیم و كشوری را خاموش یا رون كرد ولی در قرون قدیمه و قبل از اختراع برق از طرف ادیسون مخترع نامدار آمریكایی چراغ در واقع ظرفی بود كه درون آن را با چربی و روغن از قبیل پیه، روغن كرچك، روغن برزك، روغن بیدانجیر كه به طور مطلق روغن چراغ می گفته اند و همچنین نفت و امثال آن پر كرده فتیله آلوده را روشن می كردند و به زندگی روشنی می بخشیدند.

اگر به تاریخچه‌ی طرز تحصیل علما و دانشمندان در قدیم مراجعه كنیم ملاحظه می شود كه: همه در كوره ده خود نه مدرس داشتند و نه محضر و نه كتابخانه مركزی یك میلیون جلد كتابی و نه آرشیو و نه بایگانی و نه میكروفیلم نسخه خطی بلكه بالعكس هیچ چیز كه نبود، به جای خود، حتی نان و قوت اولیه هم نبود. مجموع ذخیره آنها لقمه ای نان بیات و خشكه ای بود كه پر شال خود خود می بستند و به مكتب می رفتند.

فهرست مطالب

مقدمه...................................................................................................................................................................

- كلاه شرعی.....................................................................................................................................................

- آش شله قلمكار.............................................................................................................................................

دوغ و دوشاب یكی است................................................................................................................................

دو قورت و نیمش باقی است.........................................................................................................................

دود چراغ خورده...............................................................................................................................................

دنبال نخود سیاه فرستادن..............................................................................................................................

نازشست...............................................................................................................................................................

برچسب ها : بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها , تحقیق بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها , پروژه بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها , مقاله بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها , دانلود تحقیق بررسی ضرب المثل ها و ریشه های آنها , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق