بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها

مقاله بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها در 20 صفحه ورد قابل ویرایش

مقدمه

بی توجهی مطالعات تجربی به نقش نظامهای ارتباطی و ساختا رهای اقتصاد وسیاسی و نبوددیدگاه انتقادی در آنها سبب شد كه نظریه های انتقادی این نوع مطالعات را به چالش فراخوانند. مكتب اقتصادی سیاسی رسانه ها از جمله مكاتب انتقادی است كه تحت تأثیر آرای اندیشمندانی چون (هربرت شیلرودالاس اسمایت) از دهه1970 میلادی به بعد گسترش یافت . این مكتب براین باور است كه رسانه ها مجاری انتقال محتوای فرهنگی هستند. این محتوا مستقل از رسانه ها شكل گرفته است. آنان همانند سایر محققانی كه نسبت به جامعه دیدگاهی سوسیالیستی دارند ضمن مطالعه تاریخی نظام سرمایه داری جهانی نتیجه می گیرندكه نظرات حاكم برجامعه همان نظرات طبقه حاكم است. طبقه ای كه به مثابه قدرت مادی در جامعه حضور داردوقدرت فرهنگی ومعنوی حاكم نیز هست . بنابراین نظریه پردازان این مكتب برساختارهای پایه ای وبنیان های اقتصادی جامعه تأكید می كنند وبرای درك شكل ومحتوای رسانه ها به بررسی چگونگی توزیع منابع عظیم رسانه ای وصنایع اطلاعاتی وكسانی كه آنها را كنترل می كنند می پردازند. در میان مكاتب انتقادی ‏‏‏‏‏‏‎‎‎، مكتب اقتصاد سیاسی با موضوع وسایل ارتباط جمعی بنیادی تر برخوردكرده است.

شیفتگی نابخردانه دراستفاده از فن آوری های نوین ارتباطی واطلاعاتی وچشم بستن به روی منافع ومصالح بلند مدت ملی وغفلت از سیاستگذاری روشن بینانه ارتباطی پیامدهایی سنگین دارد. این شیفتگی و غفلت ناشی از القا ئات دیدگاه هایی است كه به «جبر فن آوری » باور دارند وآینده ای خوشبینانه وتخیلی از جهان به واسطه فن آوری های نوین به تصویرمی كشند. توجه به دیدگاه های انتقادی وموشكافی دیدگاه های تجربی مانع عمق یافتن وابستگی ها،بروزبحران های اجتماعی وفرهنگی واتلاف سرمایه های مادی وانسانی خواهدشد .

ماهیت اقتصادسیاسی

برای درك ماهیت اقتصادسیاسی باید جنبه های اجتماعی اقتصادی وسیاسی جامعه وكنش وواكنش متقابل این نهادهابایكدیگر مورد توجه قرار گیرد. دولت، بازاروروابط متقابل بین این دوواژه های كلیدی اقتصادسیاسی هستندبه ویژه مكتب اقتصاد- سیاسی چگونگی تأثیربازارهاونیروهای اقتصادی برتوزیع قدرت ورفاه بین دولت ها وفعالان سیاسی راردیابی می كند. رابطه بین دولت وبازاربویژه تفاوت بین این دو محوراصلی اقتصادسیاسی است ازنظر دولت مرزهای جغرافیایی پایه لازم برای استقلال ملی ووحدت سیاسی است امابازارخواهان حذف تمامی محدودیت هاوموانع سیاسی وغیرسیاسی است كه برعملكرد سازوكارقیمت تأثیر دارند. منطق بازار قراردادن فعالیتهای اقتصادی در مكان هایی است كه این فعالیت های مولد تر وسود آورترباشنداما همزمان منطق دولت تصاحب وكنترل فرایند رشد اقتصادی و انباشت سرمایه است دراین خصوص «رابرت گیلپین» می نویسد. قرن هاست كه بحث درباره ماهیت ونتایج برخورد دو منطق متضاد بازار ودولت ادامه دارد. ونظرات متفاوتی در مورد كنش وواكنش اقتصادوسیاست مطرح است. تفاسیر متضادسه ایدئولوژی اساسا متفاوت از اقتصادسیاسی را به دست می دهد، لیبرالیسم اقتصادی ،اقتصادملی گرا،وماركسیسم هر یك از این سه ایدئو لوژی حول اثررشد اقتصاد بازارجهانی برماهیت وپویش های روابط بین الملل دورمی زنند. هریك ازاین سه دید گاه به ترتیب از نظرات مركانتیلیست های قرن 18 – اقتصاددانان كلاسیك ونئوكلاسیك دوقرن گذشته، ماركیست های قرن 19 ومنتقدان رادیكال سرمایه داری واقتصاد بازاری جهانی ریشه می گیرند. این سه دیدگاه درباره تضادهای اجتناب ناپذیر سه مسأله عمومی وبه هم وابسته زیر بحث می كنند :

1-    دلایل وثرات اقتصادی وسیاسی رشد یك اقتصاد بازاری

2-    رابطه بین تحولات اقتصادی وتحولات سیاسی

3-    اهمیت اقتصاد بازاری جهانی برای اقتصادهای ملی

 (چگونه اقتصادبازاری جهانی برتوسعه اقتصادی كشوزهای دیگر تأثیر می‌گذارد؟ وچگونه اقتصادبازاری جهانی توزیع ثروت وقدرت را بین جوامع ملی تحت تأثیرقرارمی دهد اكثر لیبرال ها تجارت را موتور رشد می‌دانند و می‌گویند فرآیند رشد تا حد زیادی دراثرعوامل خارجی مثل جریان بین المللی تجارت سرمایه وفن آوری سرعت می گیردماركسیست های سنتی براین عوامل خارجی باشكستن ساختارهای اجتماعی محافظه كار،توسعه اقتصادی راقدرت می بخشند. یكی ازنتایج اقتصادبازاری برای سیاست ملی وبین المللی- كه اثرات اختلال آوری نیز برجامعه می گذارد این است كه باواردشدن نیروهای بازارسازوكارقیمت به یك جامعه، روابط ونهادهای اجتماعی سنتی ضعیف شده یاازبین می روند. یك نتیجه دیگراقتصادبازاری این است كه اثرقابل ملاحظه ای برتوزیع قدرت وثروت درجوامع دارد.

اقتصادسیاسی رسانه ها

        بدون آگاهی به چگونگی توزیع منابع عظیم رسانه ای وصنایع اطلاعاتی واین كه چه كسانی این جنبش پرتكاپوراكنترل می كنند نمی توان دریافت كه چراشكل ومحتوای رسانه ها به گونه ای است كه می بینیم (فرداینگلیس) بنابراین تعبیر فرد اینگلس اقتصاد سیاسی قلب قضیه است به نظر اوحتی در یك ارتباط دو نفره مثل مطالعه یك رمان كه در آن رابطه نویسنده وخواننده ظاهرا مستقیم است. بخش غیر مستقیمی ازصنعت گسترده انتشارات ،(ویراستاران،كتابفروشان) دخالت دارداقتصادسیاسی خود را منحصربه تجزیه وتحلیل رسانه های یك كشور نمی‌بیندوفرض اصولی دراقتصادسیاسی این است كه رسانه های جهانی دریك نظام گسترده جهانی جمع می آیند.

انزنس برگر عناصرتشكیل دهنده رسانه های رادرنظام جهانی چنین بیان می كنند.ماهواره های خبری، تلویزیون كاست هانوارهای ویدئویی دستكاه های ضبط ویدئویی . تلفن های تصویری پخش صوت استریوفونیك . تكنیك های لیزری فرایند های تكیثرالكترواستاتیك چاپ الكترونیك باسرعت بالا ماشین های حروفچین وفراگیر میكروفیش ها بادستیابی الكترونیك چاپ رادیویی همه این اشكال جدید رسانه به طورمداوم پیوسته های جدیدی راچه بایكدیگروچه باسایررسانه هامثل چاپ رادیو فیلم تلویزیون تلفن وغیره شكل می دهند. مكتب اقتصادسیاسی نظام توزیع كالاهای فرهنگی ونیز ماهیت نهادهای فرهنگی را موردنقد قرارمی دهد به نظر مكتب اقتصادسیاسی، سیاستگذاری فرهنگی نهادهای فرهنگی . یافتن مخاطب برای آثارهنری برای مخاطبان .به نظراین مكتب فرهنگ محصوردر كل نظام است. هنرمند خلاق باوجود منحصربه فردبودن هدفش تنهامی توانددرداخل ساختارها وفرایندهای بازاربه خلق اثرهنری بپردازدشیوه تولیدسرمایه داری «هرچیزی» راجذب معادل آن درنظام ارزش های تبادلی می كند این ماهیت سرمایه داری است درچارچوب سرمایه داری روابط اجتماعی دقیقاتحت سلطه روابط تبادلی (خریدوفروش دربازار)قراردارندوشكل می گیرند.

نظریه های اندیشمندان در مورد اقتصاد سیاسی رسانه ها

ریموند ویلیامز

ریلیامز در مقاله ابزارهای ارتباطی به مثابه ابزارهای تولید صایع فرهنگی را بخش لاینفك حفظ اقتصاد بازار و در واقع هسته اصلی آن معرفی می كند و عقیده دارد كه باید به نقش متقابل اقتصاد و فرهنگ توجه داشت تا مرزهای فرهنگی به گونه ای وسیع تر و بزرگ تر تحمیل شوند به نظر او صورت بندی ها و ضوابط نظریه ای باید بازسازی شوند و از طریق بازنگری در نظریه های پیشین می توان تغییرات نوین را مورد بررسی قرار داد وی بر این باوز است كه تمایز قدیمی «زیر ساخت » اقتصادی و «روساخت» غیر مادی(یعنی شكل های فرهنگی و نمود های یك نظم اجتماعی مفروض مستلزم اصلاح است زیرا :  ابزارهای ارتباطی  -  به مثابه ابزارهای تولید اجتماعی  -  در شخصیت ارتباطی جوامع مدرن و در ارتباط با مناسبات بین جوامع نوین اهمیت زیادی پیدا كرده اند این مقوله در تمامیت اقتصاد  مدرن و تولید صنعتی قابل رؤیت است  «تولید ارتباطی » در حمل و نقل چاپ و صنایع الكترونیك به جایگاه كیفی متفاوتی دست یافته اند این تحول چشمگیر هنوز در مرحله اولیه خود به سر می‌برد و به خصوص در عرصه الكترونیك راه درازی را درپیش دارد با توجه به دگرگونی هایی كه در ابزارهای تولید اجتماعی و همچنین درباره تولید اجتماعی به خصوص در قلمرو آموزش به وجود آمده است . فرایند های بنیادی و اصولی آموزشی دگرگون شده اند . بدین ترتیب انتقال خرد اجتماعی و انتقال تعاریف و نشانه های اصلی سازنده این خرد تغییر یافته اند در چنین شرایطی آمیزه تغییرات فن آورانه محاسبات اقتصادی و شكل نهادی اجتماعی بر شرایط كلی فرهنگی  -  اجتماعی تأثیر می گذارد . ویلیامز در كتاب به سوی 2000 كالایی كردن اطلاعات را ویژگی فراگیر صحنه اجتماعی امروزی می داند به نظر او كالایی كردن اطلاعات ناشی از نوعی دیدگاه كوته بینانه بر اساس مزیت های آنی است اما هم تأثیرات فردی دارد و هم قلمرو عمومی زندگی را به تحلیل می برد و معیارهای بازار را به عرصه های تعامل اجتماعی تسری می دهد .

نیكلاس  گارنهام  

       وی در سال 1979 در ماهنامه رسانه فرهنگ و جامعه مقاله ای دارد با عنوان « سهم اقتصادی سیاسی در ارتباطات جمعی» وی  در این مقاله خاطر نشان می كند كه تفكیك فرهنگ ، سیاست و اقتصاد بی معنی است ارتباطات الكترونیك مخرج مشترك تولید رو به رشد كالاها و خدمات است و اطلاعات به اصلی ترین بخش فرایند تولید تبدیل شده است وتحت كنترل معیارهای بازار در آمده است . به نظر او معیارهای بازار در تولیدات صنعتی و فرهنگی هم سانی ایجاد می كنند او می نویسد : برای ساختار فرهنگ و همچنین تولید مصرف و بازار تولید آن . و نیز برای درك نقش وسایل ارتباط جمعی در این فرایند باید برخی از مسائل محوری اقتصاد سیاسی را مورد توجه قرار دهیم مسائلی مانند كار مولد و غیر مولد رابطه بخش های خصوصی و عمومی نقش دولت در انباشت سرمایه نقش تبلیغات در سرمایه داری امروز و غیره .

ادوارد هرمان و نائوم چامسكی

       به نظر آنان رسانه های گروهی در خدمت جلب حمایت مردمی برای منافع
ویژه ای هستند كه بر كشور حاكم است و در جهانی كه تمركز سرمایه و درگیرهای عمده منافع طبقاتی وجود دارد تبلیغات مهم ترین جنبه خدمات كلی رسانه هاست
مهم ترین عاملی كه بر محتویات رسانه ها تأثیر می گذارد مالكیت رسانه ها است و نیاز رسانه ها به منفعت شدیداً بر فعالیت خبری و محتوای كلی آنها تأثیر می گذارد . آنان تأكید می كنند كه رسانه های گروهی به واسطه نیاز اقتصادی و منافع متقابل به یك رابطه همزیستی یا منافع قدرتمند اطلاعات كشیده می شوند به نظر آنان ایدئولوژی حاكم كه یا در قالب خیر خواهی دولتی و یا شایستگی بخش خصوصی معرفی می شود به  عنوان یك مكانیسم كنترل و انضباط در اقتصاد سیاسی عمل می كند به نظر آنان برای كمك به ساخت سیستم رسانه ها به طوری كه نیازهای یك جامعه مستقل را بر آورده سازند باید دستیابی بیشتری به كانال های پخش وجود داشته باشد این دستیابی باید شامل مالكیت و نه صرفاً یك برنامه ظاهری و موقت باشد آنان حاكمیت معیارهای بازار بر رسانه های گروهی را باعث تمركز مركز خبری و تسهیل دخالت دولت می دانند  ادوارد هرمان در مقاله دیگری با عنوان رسانه ها در اقتصاد سیاسی ایالات متحده  - با اشاره به نقش گزینشگران ارتباطی در اقتصاد سیاسی رسانه ها می گوید كه گزینشگران پیش از آن كه دست اندركاران حرفه ای مطبوعات و رسانه ها باشند سازمان های سود سازی هستند كه روابطی نزدیك با حكومت و بازار دارند . این شبكه صاحبان قدرت اخبار و سرگرمی ها را طوری گزینش می كنند كه بر آورنده نیاز امنیت حاكم باشند ارائه مطالب مخالف ، تنها به شكل فرعی در چار چوب های رسمی در می آیند و به وسیله نیروهای بازار آزاد و بدون سانسور دولتی پیاده می شوند كه اعتبار ایدئولوژی حاكم و چشم اندازهای آینده را توسعه دهند .

فهرست

مقدمه......................................................................................................................................................... 1

ماهیت اقتصادسیاسی............................................................................................................................... 1

اقتصادسیاسی رسانه ها......................................................................................................................... 2

چارچوب مفهومی مكتب اقتصادسیاسی رسانه ها................................................................................ 3

پیوند تاریخی توسعه ارتباطات بااقتصادسیاسی.................................................................................... 5

مروری بردیدگاه های هربرت شیلر (هربرت شیلر)............................................................................... 6

خصوصی سازی – تضعیف بخش عمومی............................................................................................ 7

خصوصی سازی ایدئولوژیك و تبلیغات................................................................................................. 8

نظریه های اندیشمندان در مورد اقتصاد سیاسی رسانه ها.............................................................. 10

ریموند ویلیامز........................................................................................................................................ 10

نیكلاس  گارنهام..................................................................................................................................... 10

ادوارد هرمان و نائوم چامسكی........................................................................................................... 11

سیس . جی . هاملینك............................................................................................................................ 12

یحیی كمالی پور:..................................................................................................................................... 13

حمید مولانا............................................................................................................................................. 13

فرد فیجس.............................................................................................................................................. 14

آرماند ما تلار......................................................................................................................................... 15

جیمز دی هالوران.................................................................................................................................. 15

مجید تهرانیان :....................................................................................................................................... 16

جمع بندی................................................................................................................................................ 17

منابع ....................................................................................................................................................... 19

برچسب ها : بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها , تحقیق بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها , پروژه بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها , مقاله بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها , دانلود تحقیق بررسی اقتصاد سیاسی رسانه‌ها