بررسی ایمنی سیستم‌ها

مقاله بررسی ایمنی سیستم‌ها در 28 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی ایمنی سیستم‌ها

مقدمه:

با روند شتابزده‌ای كه از نیمه دوم قرن بیستم در توسعه و گسترش سیستمهای حساس و پیچیده بوجود آمد، این ایده قوت یافت كه برای ارزیابی ایمنی سیستمها دیگر نمی‌توان منتظر وقوع حوادث شد تا بتوان از طریق تجزیه و تحلیل آن نقاط ضعف سیستم را شناسایی و برطرف كرد و لذا سعی گردید كه روشهایی برای ارزیابی ایمنی ابداع شود كه قادر باشند پتانسیل وقوع خطر را قبل از عملیات سیستم شناسایی نمایند كه نتیجه این تلاشها به شكل گرفتن علم «ایمنی سیستم‌ها» منجر شد كه براساس یك برنامه طرح‌ریزی شده، قانونمند و سازماندهی شده و در قالب یك فرایند «پیش گیرنده» قرار داد.

از طرف دیگر با وجود همگانی گسترش صنایع با توسعه و تقویت علم ایمنی در كشورهای توسعه یافته، در كشور ما علی‌رغم تلاشهای زیادی كه در راه گسترش صنایع مختلف مبذول گردیده است، بعد اساسی «ایمنی صنایع بدست فراموشی سپرده شده و یا حداقل بصورت سطحی بدان پرداخته شده بطوریكه متأسفانه در اغلب اوقات در حد آنالیز حوادث آنهم در حد یك بعدی و در راستای سلب مسئولیت از مدیران رده بالا و مقصر جلوه دادن بعضی دیگر متوقف مانده است كه در این پروژه سعی می‌‌شود با معرفی یكی از تكنیك‌های قانونمند كه بر پایه فلسفه «پیش گیرنده» قرار دارد به تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر این شركت پرداخت.

مفهوم ایمنی سیستم:

عبارت است از بكارگیری مهارتهای فنی و مدیریتی ویژه در قالبی نظام‌مند و آینده‌نگر به منظور شناسایی و كنترل خطرات موجود در طول عمر یك پروژه، برنامه یا فعالیت بعبارت ساده‌تر ایمنی سیستم عبارت است از فرایند تجزیه و تحلیل خطرات و كنترل آنها كه از فاز ایده سیستم شروع و در كل فازهای طراحی، ساخت، آزمایش، استفاده و كنار گذاشتن آن ادامه یابد.

لازم به ذكر است كه كاربرد درست ایمنی سیستم نیازمند بكارگیری دقیق روشهای مهندسی به همراه كنترل‌های مدیریتی لازم جهت اطمینان از كاربرد دقیق و اقتصادی آنهاست لذا فعالیتهای ایمنی سیستم را می‌توان در دو دسته كلی فعالیتهای مهندسی، فعالیتهای مدیریتی تقسیم‌بندی كرد.

تعاریف و اصطلاحات:

-    ایمنی: در فرهنگ لغات اصطلاح ایمنی به معنی امنیت، آسایش، سلامتی و…آمده است و از نظر تعریف عبارتست از میزان یا درجه فرار از خطر. ایمنی كامل یعنی مصونیت در برابر هر نوع آسیب، جراحت و نابودی كه با توجه تغییرپذیری ذاتی انسان و غیر قابل پیش‌بینی بودن كامل اعمال و رفتار او و همچنین علل دیگر به نظر می‌رسد كه هیچگاه ایمنی صددرصد حتی برای یك دوره اصطلاحاتی نظیر«پیشرفت ایمنی»، «ارتقاء ایمنی» و «ایمن‌تر» و… استفاده می‌كنند.

-    سیستم:  عبارتست از مجموعه افراد، تجهیزات، قوانین، روشها و دستورالعملها به منظور اجرای یك فعالیت معین دریك محیط خاص كنار یكدیگر قرار می‌گیرند.

-    ایمنی سیستم: استفاده از یك حد بهینه و مطلوب از ایمنی با بكارگیری اصول مهندسی و مدیریت ایمنی سیستم جهت كسب ابتكار عمل و غلبه بر مسائل حاد عملیاتی در طول چرخه عمر سیستم.

-    خطر: به شرایطی اطلاق می‌شود كه پتانسیل رساندن آسیب و صدمه به كاركنان، خسارات به وسایل، تجهیزات، ساختمانها و از بین بردن مواد یا كاهش قدرت كارآیی در اجرای یك عمل از قبل تعیین شده باشد.

-    شدت خطر: عبارتست از یك توصیف طبقه‌بندی شده از سطح خطرات بر اساس پتانسیل واقعی یا مشاهده شده آنها در ایجاد جراحت، صدمه و یا آسیب.

-         احتمال خطر: عبارتست از امكان بروز شرایط خاص در یك وضعیت معین یا محیط كاری.

-    حادثه: واقعه برنامه‌ریزی نشده و بعضاً صدمه‌آفرین یا خسارت رسان كه انجام، پیشرفت، یا ادامه طبیعی یك فعالیت یا كار مختل می‌سازد و همواره در اثر یك عمل یا كار نا‌ایمن یا شرایط ناایمن و یا تركیبی از آن دو به وقوع می‌پیوندد.

-    شبه حادثه: رویدادهایی هستند كه هر چند می‌توانند باعث صدمه و یا جراحت شوند ولی به موارد ذكر شده منجر نشده و به اصطلاح به خیر می‌گذرند.

-    اعمال ناایمن: تخطی از یك روش یا عمل معمول، صحیح و قابل قبول، قرارگرفتن غیر ضروری در معرض یك خطر یا انجام كاری كه سطح ایمنی را از حد طبیعی پایین می‌آورد، عمل یا كار ناایمن نامیده می‌شود.

-         شرایط ناایمن: شرایط فیزیكی كه در صورت تصحیح نشدن ممكن است به حادثه منجر شود.

-    خطای انسانی: ناتوانی در انجام وظایف ضروری (یا انجام یك فعالیت ممنوع) كه ممكن است باعث به هم خوردن فعالیتهای برنامه ریزی شده و صدمه به تجهیزات یا اموال بشود.

-         ریسك: عبارتست از امكان وقوع حادثه بر حسب احتمال وقوع و شدت آن.

-    شكست یا نقض: عدم توانایی یك جزء، وسیله یا سیستم در اجرای عملكرد مورد انتظار و یا انجام یك عمل یا فعل ناخواسته را تقض یا شكست گویند. به عنوان مثال بصدا در نیامدن زنگ اعلام آتش‌سوزی در موقع حریق و یا بصدا در آمدن آن در مواقع غیرضروری هر دو نقض محسوب می‌شوند.

-         قابلیت اعتماد: عبارت از حد اطمینانی است كه یك محصول یا سیستم می‌تواند كاركرد معین خود را تحت شرایط عملیاتی و محیطی از پیش تعریف شده برای یك مدت معین انجام دهد.

شناسایی ریسك (Risk Recognition):

به دلیل احتمال عدم توجه به خطرات موجود در محیط كار، ناتوانی در دیدن و تجسم نحوه تركیب اعمال انسانی، عملیات مختلف، تجهیزات، تسهیلات، و … كه منجر به بروز یك رویداد نامطلوب می‌شوند و مواردی از این قبیل، مرحله شناسایی ریسك چندان هم راحت نخواهد بود و این امر مستلزم آموزش، كارآموزی و كسب تجربه به جهت دیدن و شناختن اعمال و شرایط ناایمن و تركیب‌هایی از آن دو می‌باشد.

هدف اصلی در این مرحله، شناسایی و مشخص كردن فاكتورهای كمك كننده به بروز حوادث، بیماریها و به عبارت بهتر خطرها است.

حذف یا كاهش ریسك:

پس از شناسایی ریسك‌ها می‌توان اقدام به حذف آنها نمود ولی در مورد بعضی ریسكها باید تا حدی سطح آن را كاهش داد. جهت اولویت‌بندی ریسكها می‌توان از روشهای مختلف منجمله روش تجزیه و تحلیل سود،‌ هزینه استفاده كرد.

اجرای فرآیند:

آخرین مرحله مدیریت ریسك، اجرای فرآیند است كه ممكن است نیاز به تخصص‌های خاص داشته باشد كه در این صورت تعیین هزینه‌های لازم برای بكارگیری آنها نیز یك مرحله از تعیین كل هزینه‌ها لازم خواهد بود. در این مرحله علاوه بر موارد فوق، متدهای مورد استفاده برای شناسایی ریسك‌ها و تجزیه و تحلیل آنها و همچنین تكنیك‌های تصمیم‌گیری نیز تعیین خواهد شد. یكی از موضوعات كلیدی در كنترل ریسكها هزینه اجرای روشهای كنترلی و درجه كاهش مورد نیاز است.

براساس طبقه‌بندی‌های ارائه شده در جدول 2 و 3 و 4 از شدت و احتمال ریسك و ماتریكس آنها ریسك‌ها به 3 دسته كلی تقسیم می‌شوند:

1-   ریسكهایی كه بایستی بطور كامل حذف شوند و یا سطح آنها كاهش یابد.

2-   ریسكهایی كه نیازمند كنترلهای مدیریتی هستند.

3-   ریسكهایی كه وجود آنها مجاز تلقی شده به هیچ كنترلی نیاز ندارند.

تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر:

این تكنیك برای اولین بار در اوایل دهه 50 میلادی در ایالات متحده آمریكا برای تجزیه و تحلیل ایمنی نوع خاصی از موشك‌ها بكار گرفته شد. «تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر یك روش تجزیه و تحلیل ایمنی سیستم بوده كه برای ارزیابی و مستندسازی ریسك خطرات سیستم‌های جدید و یا تغییر یافته و پیشنهاداتی در جهت كنترل آنها.

تجزیه و تحلیل مقدماتی خطر معمولاً اولین تلاش در فرآیند آنالیز ایمنی سیستم به منظور شناسایی و طبقه‌بندی مخاطرات بالقوه مرتبط با فعالیت یك سیستم، فرآیند یا روش كار است هر چند كه ممكن است در تعدادی از كتابها تهیه لیست مقدماتی خطر» مقدم بر PHA باشد لیست مقدماتی خطر یك روش مقدماتی شناسایی خطرات موجود یا بالقوه مرتبط با طراحی سیستم است كه شناسایی خطرات با استفاده از آن می‌تواند از طریق روشهای مختلف نظیر چك لیستها، ماتریكس‌های خطر، توصیف و تشریح تجهیزات، گزارش حوادث و رویدادها، بررسی سوابق مشاغل مشابه و مرور سایر گزارشات قبلی صورت گیرد.

پس از بررسی كلیه اطلاعات موجود می‌توان اقدام به تهیه لیست مقدماتی خطر كرد. برای ایجاد پایه و اساس برای یك PHA می‌توان یك PHL را بیش از پیش گسترش و توسعه داد. هر چند كه در همه برنامه‌های ایمنی سیستم ضرورت حتمی برای آن وجود ندارد. روشهای موجود برای تهیه PHA بسیار مشابه بوده ولی درعین حال نسبت به روشهای موجود برای اجرای PHL بسیار اختصاصی هستند از آنجاییكه هدف اولیه PHA مستندسازی و انجام یك ارزیابی اولیه از مخاطرات شناسایی شده در مراحل بسیار ابتدایی فرآیند است، پس لازم است PHL در همان ابتدای راه‌اندازی سیستم تهیه شود.

همانطور كه ذكر شد PHL می‌تواند بعنوان پایداری برای اجرای PHA باشد بنابراین بایستی قادر باشد كه حدود تلاشهای بعدی در فرآیند ایمنی سیستم را نیز مشخص كند. همچنین تعیین مقدماتی سطح ریسك كه با اختصاص «كه ارزیابی ریسك» انجام می‌شود نیز بعنوان بخشی از PHL می‌باشد.

كد ارزیابی ریسك میزان خطرات مورد نظر را نشان داده و فعالیت‌های لازم در راستای تلاش برای ایمنی سیستم و تغییرات ضروری در طرح موجود را در مراحل اولیه ایجاد سیستم یعنی در فاز ایده وتفكر مشخص می‌كند كه این امر بدلیل هزینه‌های كمتر، راحت‌تر مورد قبول مدیریت قرار می‌گیرد.

كنترل ریسك (Risk control)

1- تعریف

زمانیكه خطرات شناسایی و ارزیابی شده اند، ابزارهای كنترلی مناسبی می بایست توسعه داده شده و پیاده شوند.

فرآیند ارزیابی ریسك با شناسایی و طبقه بندی خطرات به خطرات كنترل شده و خطرات كنترل نشده سروكار دارد. خطراتی كه كنترل شده هستند به فعالیت های مضاعف و جدید نیاز ندارند. اما خطرات كنترل نشده نیازمند اقداماتی برای رسیدن آنها به حدود كنترل هستند.

2- انواع كنترل ریسك

به دو روش می توان ابزارهای كنترل ریسك را دسته بندی كرد.

        · كنترل های ایستگاه كار ایمن (Safe workplace controls)

        · كنترل های پرسنلی ایمن (Safe personel controls)

ابزارهای كنترلی كه ایستگاه كاری را ایمن می سازند مطمئناً موثرتر از ابزارهایی هستند كه پرسنل را ایمن می سازند كنترل های ایمنی ایستگاه كاری بر این باور هدف گذاری شده اند كه ریسك مرتبط با یك خطر را برای رسیدن به یك سطح قابل قبول به وسیله تصحیح ایستگاه كاری و یا تجهیزات حذف كرده و یا كاهش دهد.

در كنترل های ایمنی انسان، ریسك مواجهه با یك خطر از طریق كنترل های شخصی مثل آموزش، الزامات، تجهیزات ایمنی شخص كاهش می یابد.

3- رده بندی ابزارهای كنترل از نظر توالی انجام كنترل

به طور كلی ابزارهای كنترل را از نظر توالی و موثر بودن به 6 گروه تقسیم می كنند:

1-   حذف كردن (Elimination)

2-   جایگزینی (Substitutation)

3-   جداسازی (Isolation)

4-   كنترل مهندسی (Engineering Control)

5-   كنترل اداری (Administive Control)

6-   تجهیزات ایمنی شخصی (Personal Protective Equipment)

4 گروه اول جز كنترل های ایمنی محل كار می باشد و گروه 5 و 6 جزء كنترل های ایمنی انسان می باشد.

برچسب ها : بررسی ایمنی سیستم‌ها , تحقیق بررسی ایمنی سیستم‌ها , پروژه بررسی ایمنی سیستم‌ها , مقاله بررسی ایمنی سیستم‌ها , دانلود تحقیق بررسی ایمنی سیستم‌ها , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق