ناســیونالیسـم
![ناســیونالیسـم](http://maghale2020.filenab.com/files/product-images/default5.jpg)
بازدید: 1 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 291 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 180
جامعه از صورت بندیهای بسیار ساده تا بسیار پیچیده، بر پایهی تغییرات در نظام تولید، رشد مییابد؛ زیرا انسان نیازهای اساسی دارد كه بدون تولید كردن تأمین نمیشود
قیمت فایل فقط 13,000 تومان
ناســیونالیسـم
فصل اول
ناســیونالیسـم
1- تعریف دولت و عناصر آن
مفهوم دولت[1] تا سدهی شانزدهم رواج سیاسی نیافت. نخستین كاربرد آن در بحث عملی به نیكولو ماكیاولی[2] (1527-1469) نسبت داده میشود. مفهوم دولت نو در بخش عمدهی اروپای سدههای میانه، به تدریج پدیدار شد، در آن زمان دولت را با اقتدار عالی برابر میدانستند. متفكّران و پژوهشگران سیاسی در مورد تعریف دولت توافق نظر ندارند و این اختلاف نظر بیش از هر چیز به گوناگونی اندیشهها در مورد سرشت دولت كه بر تعریفها اثر میگذارد، مربوط است. باید گفت كه روی هم رفته سه گونه تعریف از دولت وجود دارد: تعریف فلسفی، تعریف سیاسی و تعریف حقوقی.
1-1 تعریف فلسفی: دارای یك هدف اصلی است: كه ویژگیهای ضروری و بسندهی دولت كمال مطلوب، دولت خوب، یا دولت كامل را توصیف میكند از لحاظ فلسفی سه مكتب وجود دارد:
الف- دولت برای ایجاد هماهنگی میان اجزای گوناگون و ضروری جامعه وجود دارد. این نظریه به فیلسوفانی مانند افلاطون، ارسطو، آباء كلیسا- از جمله آكوئیناس- و همچنین سیسرون تعلق دارد.
ب- دولت در نتیجهی یك «قرارداد اجتماعی» به وجود آمده است. این نظریه به فیلسوفانی مانند هابز، و روسو تعلق دارد.
پ- دولت در نتیجه مبارزه میان نیروهای متضّاد اجتماعی پدیدار شده است. ماركس و پیروان او این نظر را ارائه كردهاند.
1-2 تعریف سیاسی: در این نظر گفته میشود كه جامعه از صورت بندیهای بسیار ساده تا بسیار پیچیده، بر پایهی تغییرات در نظام تولید، رشد مییابد؛ زیرا انسان نیازهای اساسی دارد كه بدون تولید كردن تأمین نمیشود. در جریان این تولید، گروهها و طبقات اجتماعی و اقتصادی پدیدار شدند. ماركس و انگلس عقیده داشتند كه در روند پیدایش طبقات، كار انسان از او بیگانه شد و انسان پیوسته میكوشد تا بر خودبیگانگی مادی و معنوی فائق آید.
1-3 تعریف حقوقی: دولت آن واحدی است كه باید این ویژگیها را داشته باشد:
سرزمین، ملّت(جمعیّت)، حاكمیت(انحصار قدرت)، حكومت.
قبل از پرداختن به عناصر بنیادی دولت، به تعریف جامعی از دولت میپردازیم كه «ژرژ بوردو»[3]از سیاستشناسان بنام فرانسه بیان كرده است: «دولت، «قدرت نهادینه» است. زیرا دولت نهادی است كه از طریق سازمانهای خود به حاكمیّت ملّی تبلور میبخشد و ادارهی امور همگانی را بر عهده میگیرد، بدون آنكه جنبه شخصی یا گروهی داشته باشد» (نقیبزاده، 1380: 179).
دولت به عنوان مجموعهای بسیار پیچیده كه بر تمامی نظام اجتماعی انسان تسلّط دارد، بر بنیادهایی استوار است كه بدون این عناصر نمیتواند پیوندی ارگانیك متعادل و یكپارچه به وجود آورد و این عناصر عبارتند از:
سرزمین: ژان گاتمن[4] این تعریف را از سرزمین در رابطه با «حاكمیت» حكومت ارائه داده است: سرزمین بخشی از جلوهگاه جغرافیایی است كه با ادامه فیزیكی قلمرو یك حكومت برابری پیدا میكند. این مفهوم گستره فیزیكی و حمایت سیاسی است كه یك ساختار حكومتی به خود میگیرد. این مفهوم، پهنه فیزیكی یك سیستم سیاسی را معرفی میكند كه در حكومتی ملّی[5] و یا در بخشی از آن كه از گونهای اقتدار برخوردار باشد، قوام میگیرد (مجتهدزاده، 1381: 38-39).
ملّت: اندیشهی ملّت در انقلاب فرانسه اعتبار خاصی پیدا كرد و دولتها به اعتبار نمایندگی ملّت خود قدر و قیمت پیدا كردند. وطنپرستی و ملّتخواهی از قدیم در ژرفای اندیشه انسانها وجود داشته است و ادبیّات همهی كشورها جلوههای زیبایی از آن را به نمایش گذاشتهاند. امّا دولتهای امروز كه به «دولت- ملّت» هم مشهورند عنصر دوم خود را از انقلاب فرانسه به بعد باز یافتند، هر دولتی كه صاحب ملّتی یكپارچه، همبسته و متّحد باشد از قدرت و قوام و پشتوانه عظیمی برخوردار است.
حاكمیّت: بر قدرت قانونی بالاتر و برتری دلالت میكند كه هیچ قدرت قانونی دیگری، برتر از آن وجود ندارد. «حاكمیت دو جنبه دارد:
جنبهی اوّل آن، برتری داخلی دولت در سرزمین خویش است و مفهوم جنبهی دوّم آن، این است كه دولت استقلال خارجی كامل داشته و از مداخلهی دولت و یا قدرت سیاسی دیگری مانند سازمانهای بینالمللی بری است» (طاهری، 1378: 82).
در عین حال باید اذعان كرد كه مفهوم حاكمیّت جنبه اطلاق خود را از دست داده است. وابستگی متقابل اقتصادی، وجود نیروهای فراملّی و مداخله سازمانهای بینالمللی حاكمیّت دولتها را تضعیف كرده است.
حكومت: اگر مسألهی حاكمیّت حل شود سازمانی لازم است تا به این حاكمیّت عینیّت بخشد. آن سازمان، حكومت است كه با ارادهی مردم و تأیید آنها شكل میگیرد. سه عنصر دیگر حالتی تأسیسی دارند و وظیفهای بر عهدهی آنها نیست. «تنها حكومت است كه به عنوان عنصر زنده، كار تدوین استراتژی، برنامهریزی و انجام وظایف دولت را بر عهده دارد و در نتیجه بصورت چشمگیرترین عنصر دولت در عرصهی زندگی یك ملّت جلوهگر میشود و باید از كارآیی بالایی برخوردار باشد» (نقیبزاده،1380: 182-185).
2- تعریف ملّت و عناصر آن
كلمهی «ملّت»[6] كه از قرن سیزدهم باب شده، از واژه ای به معنی متولّد شدن[7] مشتق شده است. این كلمه در شكل «نیشن»، اشاره به گروهی از مردم داشت كه بر مبنای اصل و نسب یا محلّ تولّد، با یكدیگر پیوند داشتند. بنابراین كلمهی «ملّت» در كاربرد اوّلیه آن، دلالت بر یك نسل از مردم یا یك گروه نژادی داشت، امّا فاقد اهمیّت سیاسی بود. فقط در اواخر قرن هجدهم بود كه این واژه بار سیاسی یافت.
در دایرهالمعارف ناسیونالیسم، ملّت این گونه تعریف میگردد: «ملّت اجتماعی متصوّر و مفروض است كه اعضایش، برپایهی اسطورههای جغرافیایی و دنیای جغرافیایی مشترك، به آن احساس تعلّق میكنند، و نیز اجتماعی سیاسی و سرزمینی از منافع است كه اعضایش تجهیز شدهاند تا از راه كسب حاكمیّت بیشتر بر مكانی كه خانه یا وطن خود میدانند، كنترل آینده خویش را به دست گیرند» (ماتیل، 1383: 365).
گروهی معتقدند هر ملّتی دارای خصوصیاتی میباشد از قبیل محلّ زندگی، نژاد، مذهب، زبان، مشی سیاسی و وفاداری به یك سازمان سیاسی خاص، رسوم و آداب مشترك كه این عوامل را میتوان عناصر متشكله «ملّت» دانست. همین عوامل هستند كه باعث تشخیص ملیّتهای مختلف از یكدیگر میباشند، ولی ضروریترین عامل تشكیلدهنده ملیّت اراده متحّدی است كه بین افراد آن ملیّت بهوجود میآید و صرف وجود همین اراده است كه ناسیونالیسم را به وجود میآورد (انصاری، 1345: 11).
با توجه به تعریف ملّت، عناصر تشكیلدهنده آن با تعریفی اجمالی از هر یك در ذیل ارائه میگردد:
زبان: یكی از عناصر مهمّی كه در وحدت یك گروه انسانی مؤثر است، زبان است. اكثر كشورهایی كه در جهان امروز وجود دارند، هر كدام دارای یك زبان مشترك هستند كه ساكنان آن كشور بدان تكّلم میكنند. درپارهای از موارد، گروههای جدایی طلب، تجزیه طلب، از زبان به عنوان سمبل آرزوهای ناسیونالیستی و میهنخواهی استفاده میكنند كه به این گونه زبانها، زبانهای سیاسی میگویند.
نژاد: عنصر مهمّ دیگر كه در پیدایش ملّت مؤثر دانسته شده است، نژاد است. در این زمینه بعضی از اندیشمندان معتقد به برابری نژادی نیستند، بلكه معتقدند برخی از آنها بر برخی دیگر برتری دارند.
مذهب: مذهب نیز از جمله عوامل تشكیلدهندهی اجتماعات است و قبل از گسترش مدرنیته، تقسیم جهان بر پایه این عامل استوار بود، كه پس از آن نقش عامل مذهب در تشكیل اجتماعات كمرنگ تر شد.
سرزمین یا محدوده جغرافیایی: عنصر دیگری كه در تشكیل ملّت سهم نسبتاً زیادی دارد، محدوده جغرافیایی است. وحدت سرزمین نقش فراوانی در وحدت ملّت دارد.
تاریخ و فرهنگ: تاریخ و فرهنگ ارتباط تنگاتنگی با یكدیگر دارند، به نحوی كه رویدادهای تاریخی باعث ایجاد روحیّات و آداب و رسوم خاصّی در بین مردم میشوند و تأثیر فراوانی در ایجاد و استحكام پیوندهای آنها دارند، زیرا نوعی حافظه تاریخی مشترك پدید میآورد كه انسانها، همواره بدان رجوع میكنند.
روابط اقتصادی و عامل تاریخی: عنصر دیگری كه در تشكیل ملّت نقش دارد، روابط اقتصادی در میان افراد یك جامعه است و صرف وجود مردمانی خاص در قلمروی معین نیست كه یك ملّت را پدید میآورد بلكه مراودات و ارتباطات بین این افراد نیز در تشكیل ملّت مؤثر میباشند، و بالاخره علاوه بر تمام عواملی كه تاكنون به آن پرداخته شد، نقش عامل سیاسی نیز در فرآیند ملّت سازی بسیار قوی است تا جایی كه در پارهای از موارد نقش سایر عناصر متشكله ملّت از قبیل زبان، نژاد، مذهب و ... تحتالشعاع این عامل واقع میشود. تفاوت در عناصر فوق سبب پیدایش ملّیتهای مختلف میگردد (قمری،1380: 10-19).
3- ناسیونالیسم
پس از بحثهایی كه راجع به ملّت و عناصر تشكیلدهندهی آن شد، در اینجا به تعاریف ناسیونالیسم پرداخته میشود. باید توجّه داشت كه دربارهی مفهوم ناسیونالیسم هنوز تعریف دقیق و واحدی ارائه نشده است و صاحب نظران در این مورد همنظر نیستند و یكی از دلایل مهمّی كه باعث شده تا تعریف واحدی در این مورد وجود نداشته باشد، تغییر مفهوم ناسیونالیسم با توجه به تحوّلات تاریخی است.
دایرةالمعارف بینالمللی علوم اجتماعی ناسیونالیسم را چنین تعریف كرده است:
« ناسیونالیسم نوعی عقیده سیاسی است كه زمینه یكپارچگی جوامع جدید و مشروعیّت ادّعای آنها برای داشتن اقتدار را فراهم میآورد. ناسیونالیسم وفاداری اكثریت مردم را متوجّه یك دولت- ملّت مینماید. خواه این دولت- ملّت موجود باشد و خواه این كه به صورت یك خواسته باشد. دولت- ملّت نه تنها به عنوان یك شكل ایدهال «طبیعی» یا «عادی» از نظام سیاسی مورد نظر واقع میشود، بلكه به عنوان یك چارچوب ضروری برای تمام فعّالیتهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مورد نظر قرار میگیرد» (قمری، 1380 : 17).
در كتاب «دانشنامه سیاسی» ناسیونالیسم به صورت ذیل تعریف شده است:
ناسیونالیسم، به عنوان آگاهی گروهی، حس همبستگی و یگانگی پدید میآورد كه از اشتراك در عواملی مانند زبان، ارزشهای اخلاقی، دین، ادبیات، سنّتهای تاریخی، تاریخ، نمادها و تجربههای مشترك سرچشمه میگیرد. ناسیونالیسم همچنین احساس مسئولیت در برابر سرنوشت ملّی و وفاداری به ملّت را در بر دارد كه بر دیگر وفاداریها (مانند وفاداری به خانواده) مقدّم است (آشوری، 1370: 320).
و در تعریفی عامتر میتوان «ناسیونالیسم» را به صورت ذیل تعریف كرد:« ناسیونالیسم یعنی وحدت نظر و شركت در مرام و آرزوی گروهی از مردم بر اساس خصایص ملّی و نژادی برای تشكیل یك حكومت واحد و مقتدر» (بیگدلی، آبان1383: 67).
3-1 تاریخچهی ناسیونالیسم
الف- ناسیونالیسم و روند دولت- ملّتسازی (دولت مطلقه)
ناسیونالیسم زمانی مفهوم دارد كه تفكّر یا تصوّری از ملّت داشته باشیم. پس باید ابتدا چگونگی شكلگیری ملّت و سپس رابطهی آن را با كلمه ناسیونالیسم دریابیم. ملّت یك پدیدهی تاریخی سیاسی است یعنی در مرحلهای از تاریخ پیدایی انسان در روی زمین و به نیروی انگیزههایی كه بیشتر سیاسی بوده كمكم سازمان یافته است. «اصلیترین معنای ملّت كه بیش از هر معنای دیگر این واژه تبلور یافته، معنای سیاسی آن است» (هابزبام، 1382: 30).
ملّت به مفهومی كه امروز ما با آن آشناییم، یعنی ملّت-كشور، واقعیت تازهای است كه در گذشتههای دور وجود نداشته است بلكه بعدها همگام با رشد بورژوازی اروپا جان میگیرد و عنصرهای پدید آورنده آن روشنتر و دقیقتر میشود. پیدایی ملّتها تحت تأثیر انگیزههای بیشمار در درازی سدهها به كندی پدید آمده است. ملّتها با مفهومی كه امروز با آن آشنایی داریم، در عصر جدید شكل میگیرند. این روزگار را دوره «تجدید حیات» «رنسانس» مینامند و این دوره از آن نظر دوره «تجدید حیات» نامیده شده است كه بازگشتی به اصول قبل از پیدایش مسیحیت است.
عصر جدید، عصر انقلاب فرهنگی است كه حدوداً میان سالهای 1450 و 1520 میلادی روی داده است. هدف اصلی این انقلاب سازگار كردن انسان با دگرگونیهای محیط است تا بتواند از دستآوردهای مادّی و معنوی دنیوی بهره گیرد (ابوالحمد، 1376: 118).
دگرگونیهای اقتصادی، گسترش بازرگانی، سرنگونی فئودالیسم، پیدایی و گسترش سرمایهداری نو، از رهآوردهای دیگر عصر جدید است. در زمینهی سیاسی نیز دگرگونیهایی رخ میدهد. «ماكیاولی» اثر مشهور خود «شهریار» را در 1514 مینویسد. او برای نخستین بار سیاست را از دین و اخلاق جدا میكند. اثر او «شهریار» فریاد اعتراضی است علیه سلطهی بیمرز كلیسا. كشورهایی با ویژگی ملّی در قلمرو حاكمیّت پاپ بنیان میگیرند و اعلام این حاكمیّت تنها در برابر كلیسا نیست بلكه هر یك از این كشورها، ملّتی نوخاسته در برابر كشور- ملّتهای دیگر است و سرسختانه از خواستهای ملّی ویژه خود پاسداری میكند.
كشوری كه بدین ترتیب پدید میآید، جانشین سازمانهای اداری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فئودالی میشود. قلمرو آن گستردهتر از قلمرو كم و بیش تنگ جامعه فئودالی است. جنگهای سخت در قلمرو منطقهای كه داعیهی كشور شدن دارد میان شاه و فئودالها درمیگیرد. شاه به نمایندگی و پاسداری از خواستهای ملّی، حاكمیّت خود را علیه فئودالها كه معرّف و نماینده حاكمیّت منطقهای و گروهیاند برقرار میكند.
بورژوازی بازرگان برای شكست فئودالها از شاه پشتیبانی میكند؛ زیرا او برای ثروتمند شدن و اندوختن مال بیشتر به صلح و آرامش و مقرّرات حقوقی نیازمند است. از این رو ساختن ارتش ملی برای سركوبی فئودالها و گردنكشان درونی و برقراری نظم و آرامش و راندن تجاوزهای بیرونی، ضروری میشود.
با درهم شكستن قدرت اقتصادی فئودالیسم و چگونگی رابطههای تولیدیاش، كشور تبدیل به واحد اقتصادی همگون میشود. پول واحد در درون مرزهای كشور از مظاهر مسلّم این اقتصاد ملّی است. اگر قدرت متمركز جدید، مرزهای اقتصادی فئودال و امتیازهایش را درهم میشكند و درهایش را به سوی كالاهای بورژوازی بازرگان باز میكند، درهای كشورش سرسختانه به روی كالاهای كشورهای خارجی بسته میشود. نتیجه درهم شكستن قدرتهای فئودال برقراری تمركز شدید سیاسی و اداری است. مظهر این تمركز سلطنت و شاه است، به این ترتیب سلطنت موروثی سادهی شاه تبدیل به سلطنت با قدرت مطلق میشود (ابوالحمد، 1376: 121-122).
از آنجایی كه دولتهای مطلقه در تكامل ناسیونالیسم و ایجاد دولتهای مدرن و نهایتاً رشد اقتصادی و اجتماعی جوامع نقش به سزایی داشتهاند، سزاوار تأمل بیشتری میباشند.
در اصل نقطهی شروع سرمایهداری، شهرهایی بودند كه از قلمرو قدرت سیاسی و فئودالی خارج بودند. نیروهای سرمایهداری نوپایی که در شهرها به وجود آمدند به كشف سرزمینهای جدید و سرازیر كردن طلا به اروپا اقدام كردند. اقدام آنها از پشتیبانی شاهان برخوردار بود، زیرا آنها در این عملیّات، تقویت بنیهی اقتصادی خود را نیز میدیدند. بنابراین سرمایهداری تجاری مستقل از دولت امّا با حمایت آن به تراكم سرمایه مشغول بود و نقش دولتهای مطلقه كه قدرت سیاسی را هدف قرار داده بودند، زمینهساز برای رشد اقتصادی بود و این خود مقدّمات استقلال بیشتر حوزه اقتصادی و ورود به عصر امپریالیسم را فراهم میساخت؛ آن چنان كه رشد جامعه مدنی هم از حوزه اقتصادی شروع شد و به تدریج به سایر بخشها سرایت كرد (نقیبزاده، 1379: 138).
پیدایش جامعهی مدنی با نظام اقتصادی سرمایهداری در ارتباط بود زیرا بورژوازی كه به دنبال افزایش قدرت خود در حوزه اقتصادی در قالب بنگاهها و شركتهای تجاری- صنعتی و غیره بسر میبُرد نیازمند به نهادهای حقوقی، سیاسی و قانونی گردید تا به این وسیله روابط و فعالیّتهای خود را تنظیم نماید و دولت مطلقه كه برای جلب حمایت بورژوازی ناچار از به عهده گرفتن كار ویژههای جدیدی بود پایههای افزایش و تمركز قدرت خود را در همكاری با جامعه استوار ساخت.
شاید بتوان اساسیترین كار ویژه دولتهای مطلقه را تمركز قدرت و ایجاد یك دستگاه دیوانسالاری دولتی دانست كه خود مقدمهی شكلگیری یك ماشین دولتی از یك سو و غیرشخصی شدن قدرت سیاسی از سوی دیگر به شمار میرفت. این فرآیند را كه در نهایت به خلق دولت مدرن انجامید میتوان به فرآیند دولت سازی تعبیر كرد (نقیب زاده، 1379: 123).
شكاف درونی كلیسا و ظهور مذهب پروتستان باعث اصلاح مذهبی در اروپا شد. این امر سبب شد كه با پیش كشیدن كشمكشهای مذهبی، اختلافات نژادی و قومی در اروپا به فراموشی سپرده شود و چون پیروان مذهب پروتستان پیوسته مردم را به خواندن انجیل توصیه میكردند، انجیل به زبانهای بومی و محلی ترجمه شد و همین رخدادها به نوبه خود بر گرایشهای ملّیگرایانه ملّتها اثر گذاشت.
مسئلهی ملّت سازی به معنای كاهش وجوه اختلاف بین مردمانی كه در سرزمین مورد نظر زندگی میكنند و افزایش وجوه اشتراك و ایجاد رابطه و همبستگی بین آنها در بحث توسعه سیاسی جایگاه خاصّی دارد كه دولتهای مطلقه اروپا در یك برهه زمانی خاص موفّق شدند تا زبان، مذهب و احساسات مشترك ملّی در بین مردم خود بوجود آورند، امّا كشورهای جهان سوّم از این موهبت به دور بوده و هستند، یكپارچگی ملّی زمینه مشروعیت سیاسی را نیز تقویت میكند (نقیبزاده، 1380: 183).
تحوّل جامعه بورژوازی مراحل متعدّدی را پشت سر گذارده است كه مراحل اولیّهی آن بین سده هفده و هجده بوده است. سرمایههای مالی و تجاری انباشت شده به وسیله بورژوازی به دنبال عرصهای جهت تولیدات صنعتی بود و این خود عامل مهمّی برای تغییر مفهوم دولت بود. دیگر، دستورات الهی یا منویات سلاطین و اشراف هدف نبود بلكه هدف تأمین منافع عمومی بود. در چنین جامعهای كه بورژوازی مراحل ابتدائی خود را میگذراند متفكر انگلیسی، «توماس هابز»[8] (1588-1675) زندگی میكرد او در عصری میزیست كه نه تنها جنگهای داخلی- مذهبی، بلكه بازار و رقابت نیز از مشخصات بارز آن به حساب میآمد. او به چارهجویی میپردازد و در جهت اهداف آزادی و رهایی بورژوازی گام برمیدارد. او حاكمیّت سیاسی را نتیجه توافق انسان ها و حاصل یك قرارداد اعلام میكند: «من به این انسان ها، یا انجمنی از انسان ها قدرت خود را واگذار میكنم تا بر من حكومت كنند به شرط آنكه تو نیز چنین حقوقی را از طرف خود به حكومت واگذار كنی» (هابز، 1374: 134). به این ترتیب «هابز» از قراردادی دفاع میكند كه سرانجام آن، حاكمیّت مطلق شاهان است. او در عقاید خود حاكمیّت سیاسی را مخلوق خرد انسان اعلام میكند. نظریهی قرارداد هابز در بطن رشد جامعه بورژوازی انگلستان، در بطن یك انقلاب، شكل گرفت.
انقلاب 1648و1789 پیروزی طبقه خاصّی از جامعه بر نظام سیاسی قدیم نبود، بلكه بیانگر یك نظام سیاسی برای جامعه نوین اروپا بود. بورژوازی پیروز شد، ولی پیروزی بورژوازی بر فئودالیته، پیروزی ملّیگرایی بر افكار محدود محلی، رقابت با ضعف پیشهوران، تقسیم حق ارشدی، پیروزی حاكمیّت مالكان زمین بر فرمانروایی مالكان به وسیله زمین، پیروزی روشنگری بر خرافات ... پیروزی حقوقِ بورژوازی بر امتیازات قرون وسطایی بودند (روریش، 1376: 260-261).
فرآیند ملّتسازی در اروپا و آمریكای شمالی، حاصل از بین رفتن تدریجی روشهای سنتی زندگی و معاش بوده است و نه پدیدهای تحمیلی از بیرون، بلكه پس از سدهها آزمون و خطا به یك «خرد جمعی» رسیدهاند.
ب- ناسیونالیسم و جامعه مدنی
آنچه گذشتن از این مسیر را امكانپذیر میكرد، وجود جامعه مدنی در غرب بود كه تعریفی فراتر از گروهها و نهادهای غیردولتی دارد. هرچند نخستین نمود جامعه مدنی، گروه ها و نهادهای غیردولتی هستند، ولی شالودههای جامعه مدنی در غرب به این پدیدهها پایان نمییافتند بلكه جامعه مدنی با داشتن ریشه تاریخی، نهادی جدا از دولت و برخوردار از قدرت سیاسی در برابر دولت بود كه سبب میشد قدرت در جامعه متمركز نباشد و حتّی اقتدار عالی دولت نیز در نهایت بر تعاریف مدنی استوار باشد. برای نمونه «اندرسون»[9] در بررسی فرآیند ملّتسازی در اروپا به اهمیّت نهاد حقوقِ مالكیّت كه بر پایه آن جدایی آشكار حقوق عمومی سلطان و حقوق خصوصی مالكیّت انجام گرفته و همچنین وجود ساختارهای گوناگون، روابط نمایندگی و تشكّل های میانی اشاره میكند كه به ملّت های اروپای غربی اجازه داده با حفظ نهادهای سیاسی (پارلمان، تمدید امتیازات ملّی و پولی سلطان و ...) كه تا اندازهای میتوانستهاند قدرت مراجع مركزی را محدود و مهار كنند، عصر ساخت ملّی و دولت مطلقه را پشت سر گذرانند (بدیع، 1370: 153).
البتّه تشكیل «كشور- ملّت» و پیدایی سلطنت مطلقه در همه جا یكسان نبوده، این دگرگونی در پارهای از كشورها تندتر و در برخی كشورهای دیگر كندتر بوده است؛ هرچند به دنبال قرارداد صلح «وستفالیا» پس از پایان جنگهای سی ساله بین پروتستانها و كاتولیكها در سال 1648 تعداد زیادی كشورهای سلطنتی به وجود آمدند، این دگرگونی در فرانسه تندتر و زودتر از دیگر كشورها بود و همین امر زمینه را برای پیشرفت بعدی ملّیگرایی قرن نوزدهم و تحت تأثیر این انقلاب هموار ساخت.
اندیشههای متفكّرانی چون «منتسكیو»[10]، «ژان ژاك روسو»[11] و «جان لاك»[12] كه در انقلاب فرانسه مطرح شدند، در مبانی حكومت تغییر و جابهجایی ایجاد كرد و «ملّت» را مبنا و پایه حكومت قرار داد.
پ- ناسیونالیسم و انقلاب كبیر فرانسه
با انقلاب كبیر فرانسه (1789)، دوران معاصر آغاز شد. انقلاب كبیر فرانسه و پیآمدهای آن در چهارچوب مرزهای فرانسه نماند. این انقلاب كه برای برقراری و گسترش آزادی، دموكراسی و از میان بردن امتیازهای اشراف و كلیسا در فرانسه درگرفت و شعار اصلی آن برابری، برادری و آزادی برای همه افراد بود، از مرزهای خود فراتر رفته و زمینهساز پیدایش كشورهای تازهای در عرصه اروپا گردید. ظهور ناپلئون بناپارت در عرصه سیاسی فرانسه بعد از انقلاب، بر گسترش ملّیگرایی به خصوص در اروپا تأثیری قاطع داشت. جنگ های ناپلئون كه ظاهراً جهت صدور «انقلاب» و «آزادی» و «دموكراسی» بود ولی در اصل با نیّت سلطهجویی و برتری بر سایر ملّت ها صورت گرفت، باعث پیدایش نهضتهای ملّی در سایر نقاط اروپا شد؛ زیرا بسیاری از كشورهای اروپایی از قبیل انگلیسیها، پروسیها و ایتالیاییها و تعدادی دیگر كه فكر میكردند از خارج تهدید میشوند برای مبارزه با این دشمن خارجی «وحدت ملّی» را هدف قرار دادند. به طور كلی انقلاب فرانسه و در ادامه جنگ های ناپلئون، باعث پیدایش امواج احساسات ملّیگرایی در سراسر قرن نوزدهم شد. وحدت آلمان و ایتالیا در واقع نمونههای روشنی از غلبه افكار «ملّیگرایی» در آن كشورهاست.
با انقلاب كبیر فرانسه دورهای پایان یافت و زمان تازهای آغاز شد كه اصول و مفهومهای تازهای به همراه داشت. مهمترین این اصول اعلام آزادی و برابری همه مردم بود. امكان تحقّق این آزادی و برابری تنها با قوانینی بود كه به وسیله ارادهی عمومی تدوین می شد. رهبران انقلاب عمیقاً تحت تأثیر نوشتهها و افكار منتسكیو و ژانژاك روسو قرار داشتند. «روحالقوانین» منتسكیو و «قرارداد اجتماعی» را همه ی رهبران و اغلب مردم خواندهبودند و همگان چنین میپنداشتند كه با وضع قانون و حكومت آن، تمام بیعدالتیها ریشهكن خواهد شد، قانونی كه ریشه ی آن در ارادهی عمومی باشد. مادّه 3 «اعلامیّه حقوق بشر و شهروند 1789»، اعلام داشت: «تمام حاكمیّت ناشی از ملّت است...» (ابوالحمد، 1376: 126-127).
مفهوم ملّت در طی زمان و در سرزمینهای مختلف بیش از پیش تبدیل به یك مفهوم انتزاعی و گنگ گردید. بیتردید در تمام طول قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم «اعلامیّه حقوق بشر و شهروند» 1789 فرانسه بیش از هر نوشته سیاسی دیگری مورد تأیید و تحسین ملّتها و قومهای مختلف قرار گرفته است؛ تنها به این علّت كه این اعلامیّه بدون در نظر گرفتن زمان و مكان نوشته شده و همین حالت عام و كلّی آن، سبب گردیده است كه همه مردم و اقوام خواهان آزادی و برابری، بدان استناد نمایند هر چند دارندگان قدرت نیز آن را به سود خود تفسیر و تعبیر كنند.
بدین گونه انقلاب فرانسه رسماً آغازگر حكومتهای ملّی شد و مهمتر از همه حق اعتراض را برای ملّت به رسمیّت شناخت كه هرگاه افراد ملّتی از حكام و زمامداران سیاسی خود ناراضی باشند، حق دارند آنان را عزل نموده، زمام امور را به دست كسانی بسپارند كه بر اساس منافع جامعه حكومت میكنند. به عبارت دیگر انقلاب فرانسه جای «حق» و «تكلیف» را عوض كرد. اگر در گذشته و تا قبل از آن حكومت محق و مردم مكلّف بودند، از این به بعد ملت محق و حكومت مكلّف میگردد (اكبرزاده، 1380: 83-84).
نظام سیاسی كه بورژوازی با درهم شكستن فئودالیسم جانشین آن میسازد، «دموكراسی سیاسی» است و تحقّق آن از راه استقرار مجالس مقننّه است كه اعضای آن از طرف ملّت تعیین میشوند. یعنی به این ترتیب حاكمیّت سیاسی باید ناشی از ملّت باشد. به زبان دیگر جملهی معروف «تمام قوا ناشی از ملّت است» كه امروز در قوانین اساسی همه كشورها دیده میشود، بیان دگرگونی سیاسی این دوره است. دگرگونی سیاسی تنها در وجود مجالس مقننّه و قوانین اساسی خلاصه نمیشود، بلكه همراه با رشد بورژوازی برای انجام انتخابات، حزبها و گروههای سیاسی نیز پدید آمده و گسترش مییابند. همچنین سندیكا و انجمنها و جمعیّتهای گوناگون كه كانونهایی هستند برای تضمین آزادیهای سیاسی، عمومی و فردی، شكل میگیرند و نیرومند میشوند. به این ترتیب یك برداشت دموكراتیك از مفهوم «ملّت» در انقلاب فرانسه رخ مینماید كه بعدها به نام دموكراسی تغییر نام میدهد. انقلاب فرانسه همچنین خاستگاه مفاهیمی مانند اومانیسم و لیبرالیسم میشود.
ت- تأثیر آمریكا و آلمان در روند ملّیگرایی و ناسیونالیسم
هم زمان با این تحوّلات در فرانسه، جریانات مشابهی در قارّهی آمریكا در حال شكلگیری بود، مهاجران ساكن قارّهی آمریكا كه زبان و نژادی همانند استعمارگرانی داشتند كه میخواستند این قارّه را همچنان تحت سلطه ی خود باقی نگه دارند، دیگر زیر بار حاكمیّت مراكز استعمارگر نمیرفتند و در پی آن بودند تا به حقوق سیاسی خود عینیّت بخشند و جامعهای مستقل و خودگردان تشكیل دهند. این برداشتی سیاسی از مفهوم «ملّت» بود كه در قارّه ی آمریكا رخ داد و بعدها در آلمان ضلع سوّم این مثلث نیز ترسیم شد. این ضلع سوّم عبارت بود از نظریه (فوولک)[13] یا «مردم» كه برگرفته از مكتب رمانتیك آلمان بود. این نظریه بیانگر جامعهای است كه به طور عمده حول محور تاریخ، سنّت و فرهنگ استوار شده است نه هویّت سیاسی. صاحبان این نظریه كه متفكّرانی به نام «هردر»[14] و «فیخته»[15] بودند، عقیده داشتند كه بشریّت به ملل مختلفی تقسیمبندی شده است كه میتوان از طریق تحقیق و مطالعه به وجود وجه تمایز آن ها پی برد. این سه روند مختلف، دست به دست هم داد و در اوایل قرن نوزدهم منجر به پیدایش دكترینی سیاسی شد كه امروز به نام ملّیگرایی خوانده میشود (هالیدی، 1379: 28-29).
ث- ناسیونالیسم و دولت مدرن
[1] - State
[2] - Nicolo Machiavelli
[3] - George Bordue
[4] - Jean Guttmann
[5] - nation state
[6] - nation
[7] - nasci
[8] - Thomas Hobbs
[9] - Benedict Anderson
[10] - Montesquieu
[11] - Jean Jacques Rousseau
[12] - John Locke
[13] - (volk) به معنی «مردم» دارای دو معنی وحدت فرهنگی و پیوندهای خونی است (نك: هیوود، 1379: 279).
[14] - Herder
[15] - fichte
قیمت فایل فقط 13,000 تومان
برچسب ها : ناســیونالیسـم , ناســیونالیسـم , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق
Google
تقریباً ۶۸۳٬۰۰۰ نتیجه (۰٫۳۲ ثانیه)
اگر امکان دارد آن را به فارسی رایانامه کنید
ملیگرایی - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
https://fa.wikipedia.org/wiki/ملیگرایی
ملیگرایی، ملتباوری، یا ناسیونالیسم (به انگلیسی: Nationalism ) نوعی آگاهی جمعی است، یعنی آگاهی به تعلق به ملت که آنرا «آگاهی ملی» میخوانند. آگاهی ملی، اغلب ...
۱ علت رواج ملیگرایی · ۲ پرچمداران ملیگرایی · ۳ ملیگرایی در خاورمیانه · ۴ جستارها
ناسیونالیسم ایرانی - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
https://fa.wikipedia.org/wiki/ناسیونالیسم_ایرانی
واژه ناسیونالیسم، از دو بخش «ناسیون»(Nation) به مینوی(معنای) ملت و پسوند « ایسم»، تشکیل شده است. ناسیونالیسم ایرانی اندیشه ناسیونالیسم یا«ملیگرایی» و ...
ناسیونالیسم چیست؟ - راسخون
rasekhoon.net › ... › نظريه ها و انديشه هاي سياسي › اندیشه سیاسی در غرب
رتبه: ۴ - ۶ رأی
۱ مهر ۱۳۹۲ ه.ش. - واژه * «ناسیونالیسم»(1) را می توان دست کم به پنج معنای مختلف تعریف کرد: 1. گونه ای احساس وفاداری به ملتی خاص (یعنی قسمی میهن پرستی(2)). 2.
نظر امام خمینی در خصوص ناسیونالیسم (ملت گرایی) چیست؟ - ...
www.islamquest.net › خانه › گنجینه پاسخها › فقه
ناسیونالیسم یا ملت گرایی مبتنی بر اصالت دادن واحدهای ملی و نژادی است. ملیگرایی بر مبنای مرزهای جغرافیایی با عوامل نژاد، زبان، تاریخ نهاد سیاسی و غیره جامعه ...
مفهوم واژه ناسیونالیسم چیست؟ - منتظران و یاوران حضرت مهدی ( ...
mr532011mr.persianblog.ir/tag/مفهوم_واژه_ناسیونالیسم_چیست؟
۵ اسفند ۱۳۹۰ ه.ش. - مفهوم ناسیونالیسم nationalism در لغت عبارت است از: ملیگرایی، وطنپرستی و استقلالطلبی(1) این واژه در معنای اصطلاحی عمدتاً دو نوع کاربرد دارد:
ملی گرایی (ناسیونالیسم) از دیدگاه اسلام
www.hawzah.net/fa/Article/View/87575/ملی-گرایی-(ناسیونالیسم)-از-دیدگاه-اسلام
ملی گرایی (ناسیونالیسم) از دیدگاه اسلام. تاریخ انتشار : 1389/1/27. بازدید : 4711. منبع : فصلنامه معرفت، شماره 50 , غرویان، محسن/ نگارش: شاکر قوامیان. Normal 0 ...
معنی ناسیونالیسم - دیکشنری آنلاین آبادیس
dictionary.abadis.ir/Word/FaToFa/ناسیونالیسم/
آبادیس - لغت نامه دهخدا - فرهنگ فارسی - دانشنامه - معنی ناسیونالیسم به فارسی.
: ناسیونالیسم - دانشنامه رشد
daneshnameh.roshd.ir › فرهنگ › الهیات › دین اسلام › شیعه › کلیات › عقاید
گرایش به جنبههای قومی و ملی در زبان اروپایی، «ناسیونالیسم» (Natinonalism) یعنی ملت پرستی نام دارد که متکی بر عواطف و احساسات قومی و ملی است نه عقلی و منطقی ...
ناسیونالیسم یا ملی گرایی چیست؟ ناسیونالیسم نوعی ...
https://www.hammihan.com/post/2341354
ناسیونالیسم یا ملی گرایی چیست؟ ناسیونالیسم نوعی ایدئولوژی است که خاستگاه آن،غرب بوده و بر تفاوت های ظاهری انسانها و ملیت های آنان تاکید می ورزد. رگه هایی از ...
«ناسیونالیسم»
nationalism.blogfa.com/
بسیاری از منتقدان ناسیونالیسم، همواره با استناد به برخی از تجربیات تاریخی نیمه نخست قرن بیستم میلادی، آن را مساوی یا دست کم مستعد فاشیسم می دانند، در حالی ...
جستجوهای مربوط به ناســیونالیسـم
ناسیونالیسم سوسیالیسم
ناسیونالیسم ایرانی
انواع ناسیونالیسم
ناسیونالیست کیست
ناسیونالیسم کردی
ناسیونالیسم pdf
راسیونالیسم چیست؟
انترناسیونالیسم چیست؟
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
صفحهٔ بعدی