شرحی متفاوت بر غزلِ « طربنامۀ عشق» حافظ

تحقیقاتی كه در بارۀ حافظ بعمل آمده است از حدود شرح دیوان ، ایهامات ، تشبیهات ، تمثیل ، و استعارات و مختصری درباره مكتب و مَشرب و جهان بینی خاص او فراتر نمیرود در مقایسه با مكتب و فلسفه و غزلیّات عارفانه او كه به حد ایجاز رسیده است

شرحی متفاوت بر غزلِ « طربنامۀ عشق» حافظ

کلام نخست:

تحقیقاتی كه در بارۀ حافظ بعمل آمده است از حدود شرح دیوان ، ایهامات ، تشبیهات ، تمثیل ، و استعارات و مختصری درباره مكتب و مَشرب و جهان بینی خاص او فراتر نمیرود . در مقایسه با مكتب و فلسفه و غزلیّات عارفانه او كه به حد ایجاز رسیده است و او را برای همیشۀ تاریخ جاودانه ساخته است -اینهمه ، جز مقدّمه و الفبای حافظ شناسی چیز دیگری نمی تواند باشد بی گمان بحث و صحبت درباره حافظ بسیار سخت است بخصوص اگر قرار باشد پا را فراتر گذ ارد و هر آنچه را كه از حافظ و مكتب حافظ مایه میگیرد مورد مداقّه قرار داد. درباره ماهیّت فلسفی، علمی، اخلاقی و اجتماعی حافظ –تصوّف خاصّ و عرفان عاشقانه و مشرب ملامتی و قلندری او – اصول مكتب رندی – اصطلاحات و رموز دیوان او – آنچه تا كنون موضوع بحث اندیشمندان بوده است بقدری ناكافی و به اختصار بوده است كه این باور را بوجود میاورد كه حافظ و مكتب او بخوبی و به اندازه كافی شناسانده نشده است و رسالت عظیمی را كه ادبا و محققان كوشا بر عهده دارند آنطور كه باید و شاید به انجام نرسانیده اند .

شناختن حافظ تنها با بر پایی یك نهضت علمی و ادبی میسر میگردد تشنگان وادی عشق و ادب ، علمداران این نهضت خواهند بود شراره های این نهضت عظیم را بزرگانی چون شهریار بر افروخته اند . شهریار باور داشت كه حافظ ، شعر قدیم را به كمال رسانده است شهریار نیز از جمله مردان گرانقدری است كه پیرو حافظ بوده و به سبك و سیاق او شعر سروده است . گوته درباره او میگوید : دیوان شرقی را در وصف حافظ سروده ام و اعتراف میكند كه عشق را تنها از حافظ میتوان فرا گرفت . زبان عشق حافظ دلهای هر آنكه را با غزلیات او آشنایی دارد به وجد میآورد و شوری می آفریند كه زیبایی آنرا نهایتی نیست .

حریم عشق را درگه بسی بالاتر از عقل است كسی آن آستان بوسد كه جان در آستین دارد

سرّ عظمت ومحبوبیت حافظ درشوری است كه ازاشعارش میبارد . در حرارتی است كه از غزلیاتش می تراود. در اسراری است كه در دیوانش مستور است . گوته ، قافله سالار ادبیات غرب می گوید : وقتی دوّاوین شعرای جهان را در كتابخانه ام می چینم همیشه دیوان حافظ را در بالای همه قرار میدهم چون میترسم حرارت اشعارش آثار دیگر و كتابهایم را بسوزاند . بعقیدۀ حافظ راز عشق دریافتنی است نه آموختنی .

حافظ عقل را وسیله ناقصی میداند كه بر پایه طبیعت قرار گرفته است و قادر به درك ماوراء طبیعت و جهان علوی نیست . بعقید او تنها راهی كه میتوان از حضیض خاك به اوج افلاك رسید و چون قطره ای در دریای ابدیت فانی شد و بی پرده بوصال جانان و درك جمال بی حجاب او نائل گشت عشق است و بس . حافظ عشق را التهاب و انجذاب و حركت بسوی معبود مطلق و تأ ثر و شیفتگی در برابر سرچشمه حسن ازلی میداند 1.

در طول ادوار و سالیان گذشته ، حافظ شناسان و آشنایان خواجه همواره سعی در شرح و بسط غزلیات دلنشین وی داشته و هر یک با شناخت و بضاعت ادبی خویش، حافظ را شناسانده است.

چندان بیراه نخواهد بود در این مقال به نمونه ای از شرح غزل باشکوه« طربنامۀ عشق» حافظ بقلم یکی از اساتید ادبیات کشور بپردازیم:

در ازل پرتو حسنت ز تجّلی دم زد عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد

در روز نخست فروغ حسن تو ای محبوب ازلی آهنگ ظهور و جلوه گری كرد ، از این نمایش جمال عشق پدید آمد و چون عشق زاده حسن است، جهان را در شور افكند و همه را در آتش خود سوخت .

جلوه ای كرد رخت ، دید مَلَک عشق نداشت عین آتش شد از این غیرت و بر آدم زد

جمال تو نمایان شد ، ابلیس دید ، چون در فطرتش عشق نبود تا تو را عاشقانه بپرستد ، از شدّت رشك مانند آتش سوزان شد و راه بر دل آدم زد و به گمراه كردنش پرداخت ( تلمیحی دارد به آیه 16 سوره اعراف = شیطان : حال كه مرا نومید ساخته ای ، من هم ایشان را از راه راست تو منحرف می كنم آنگاه از پیش و از پس و از چپ و از راست بر آنها می تازم و بیشترین شان را شكر گزار نخواهی یافت ) . 

برچسب ها : شرحی متفاوت بر غزلِ « طربنامۀ عشق» حافظ , شرحی متفاوت , غزلِ « طربنامۀ عشق» حافظ , طربنامه عشق , پروژه , پژوهش , مقاله , جزوه , تحقیق , دانلود پروژه , دانلود پژوهش , دانلود مقاله , دانلود جزوه , دانلود تحقیق